Το θέατρο στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2022

Κώστας Β. Ζήσης

Όλα στην Πειραιώς 260 έμοιαζαν όπως πριν δυο χρόνια, πριν προκύψει η πανδημία και η επιβολή υγειονομικών πρωτόκολλων απαγορευτικών για δημόσιες συναθροίσεις. Η Κατερίνα Ευαγγελάτου, Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Φεστιβάλ, για τρίτη χρονιά στη θητεία της παρουσίασε το πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, ήταν η πρώτη φορά όμως που το έκανε ζωντανά παρουσία συντελεστών και δημοσιογράφων του πολιτιστικού ρεπορτάζ, στο πλαίσιο συνέντευξης τύπου

Εκεί ήταν και η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνα Μενδώνη και ο Υφυπουργός Πολιτισμού κ. Νικόλας Γιατρομανωλάκης, όπου ανακοίνωσαν την συμφωνία απαλλοτρίωσης από την Εθνική Τράπεζα του παλαιού εργοστασίου Τσολάκογλου στην Πειραιώς 260, ώστε να περιέλθει ο χώρος στην κτήση του Υπουργείου Πολιτισμού και να φιλοξενηθούν εκεί πλέον και οι διοικητικές υπηρεσίες του Φεστιβάλ Αθηνών.

Η Κατερίνα Ευαγγελάτου, παρουσίασε τη φετινή οπτική ταυτότητα του Φεστιβάλ, αποτέλεσμα της έμπνευσης και της συνεργασίας του εικαστικού Γιάννη Βαρελά με το G-Design Studio στους οποίους ανατέθηκε η δημιουργία της. Οπτική ταυτότητα που ανακαλεί στο μυαλό καλοκαίρι, ξεγνοιασιά και διακοπές.

Πολυποίκιλο το πρόγραμμα, με μουσική σε όλα τα είδη, θέατρο, κινηματογράφο, όπερα, χορό, βιβλίο. Με απουσία είναι η αλήθεια των εικαστικών τεχνών, ένα πρόγραμμα που φαίνεται περισσότερο σφιχτό (τουλάχιστον από το περσινό απλωμένο) αν και από μια πρώτη ματιά, δείχνει περισσότερο εσωστρεφές, με φανερή την απουσία δράσεων στην πόλη. Οι παραγωγές όλες επικεντρώνονται αποκλειστικά στην Πειραιώς 260 και στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού σε ό,τι αφορά την Αθήνα και στα δύο θέατρα της Επιδαύρου.

Το θέατρο στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου το 2022

Μια ειδική αναφορά στο πρόγραμμα των θεατρικών παραστάσεων θα κάνουμε σε αυτό το αφιέρωμα, ρίχνοντας μια πρώτη ματιά στις παραστάσεις και στους συντελεστές που ανακοινώθηκαν και βάζοντας κάποιο προβληματισμό για την κατάρτισή του.

Το βασικότερο σημείο που εντοπίζει κανείς είναι η επαναληπτικότητα στα επιλεγμένα έργα και παραστάσεις. Θα δούμε δύο παραστάσεις «Αντιγόνης» (μιας ήδη χιλιοπαιγμένης και χιλιοαναγνωσμένης τραγωδίας) σε Πειραιώς 260 και Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, δύο παραστάσεις της «Άλκηστις» (της τραγωδίας του Ευριπίδη που και η ίδια η κ. Ευαγγελάτου είχε παρουσιάσει πριν μερικά χρόνια) και δύο παραστάσεις «Αίαντα» σε Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου και Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου. Βεβαίως το ένα σκέλος περιλαμβάνει σύγχρονες μετεγγραφές των αρχαίων τραγωδιών, αλλά αυτό δεν αναιρεί την υποψία ενός μονότονου ρεπερτορίου το οποίο μάλλον φανερώνει μια αμηχανία για τον τελικό αποδέκτη του. Γιατί, αν από τη μια, το σκεπτικό υιοθέτησης ενός τέτοιου προγραμματισμού είναι ο εποικοδομητικός διάλογος που επιχειρείται να ανοίξει για το αρχαίο δράμα ανάμεσα σε δύο διαφορετικής υφής ταυτόχρονες παραστάσεις του ίδιου έργου, από την άλλη μήπως θα πρέπει να μας προβληματίσει ποιους αφορά και σε ποιους απευθύνεται; Ένας τέτοιος διάλογος μπορεί να ακούγεται ενδιαφέρων για ηθοποιούς, σκηνοθέτες, κριτικούς και θεωρητικούς του θεάτρου, αλλά μπορεί να αφορά ένα θεατρικό κοινό που σε αυτές τις δύσκολες μέρες προσμετρά και άλλους παράγοντες (κυρίως οικονομικούς) για την επιλογή της παράστασης που θα παρακολουθήσει;

Ο πολύ χρήσιμος κύκλος Μοντέρνοι Αρχαίοι που εγκαινιάστηκε πέρσι, συμβάλλοντας σε αυτόν τον διάλογο της σύγχρονης πρόσληψης και απόδοσης του αρχαίου δράματος, πολύ φοβάμαι ότι μέσα από αυτήν την επαναληπτικότητα αποδυναμώνεται και ουσιαστικά αυτοκαταργείται μέσα σε μια αχρείαστη αυτοαναφορικότητα, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την αποτελεσματικότητά του στη σύγχρονη επιδραστικότητά του. Πόσο μάλλον όταν φέτος, σε αυτόν τον κύκλο, ανοίγει μια υποενότητα με θέμα την Αντιγόνη με δύο παραστάσεις της αρχαίας τραγωδίας, εκπαιδευτικά εργαστήρια («Πάροδος» στην Μικρή Επίδαυρο) και τέσσερις θεωρητικές συζητήσεις ακαδημαϊκού περιεχομένου στην Πειραιώς 260.

Από την άλλη, θα πρέπει να εξάρουμε και την πρωτοβουλία για τη διοργάνωση ημερίδας για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του Φεστιβάλ, με ανοιχτά όλα τα πεδία συζητήσεων ξεκινώντας από τη συζήτηση που διεξάγεται χρόνια για το αν η Επίδαυρος θα πρέπει να είναι τόπος ανοιχτός σε πειραματικά σχήματα και στη σύγχρονη δραματουργία και φτάνοντας σε πιο βαθιά ζητήματα για την πολιτιστική υφή του και την πολιτική υπόστασή του. Για παράδειγμα, ένα ζήτημα που θα μπορούσε να τεθεί, αν οφείλει να υποταχθεί το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, στην επικρατούσα (και κυβερνητική) αντίληψη ότι ο Πολιτισμός αποτελεί εμπορεύσιμο αγαθό και ως τέτοιο πρέπει να είναι χειριζόμενος, στη λογική του κέρδους και της αγοράς, αφήνοντας κατά μέρος τον ουσιαστικό παιδευτικό και ανθρψποκεντρικό χαρακτήρα του.

Πειραιώς 260

Το πρόγραμμα στην Πειραιώς 260 ξεκινά την 1^η Ιουνίου με την έναρξη του Φεστιβάλ και τελειώνει στις 21 Ιουλίου. Σε ό,τι αφορά το θέατρο, θα φιλοξενηθούν δουλειές τόσο Ελλήνων σκηνοθετών όσο και ξένες μετακλήσεις, συνολικά 11 παραστάσεις. Οι δράσεις «Πρόλογος» και «Έξοδος» θα συνεχιστούν και φέτος: Νέοι θεατρολόγοι μισή ώρα πριν τις παραστάσεις θα εισάγουν το κοινό στο πνεύμα των παραστάσεων ενώ με το πέρας των παραστάσεων το κοινό θα μπορεί να συζητά με τους ίδιους τους συντελεστές τους.

Στο πλαίσιο του κύκλου «Αντιγονισμός» (η επίδραση και το αποτύπωμα της τραγικής ηρωίδας Αντιγόνης στη φιλοσοφία, στην τέχνη, στη λογοτεχνία, στο θέατρο, στη μουσική, στην ίδια τη ζωή) θα διεξαχθούν τέσσερις συζητήσεις με την επιμέλεια του Διονύση Καψάλη ως εξής:

7.6 «Φύλο και Αντίσταση»
22.6 «Ερμηνείες και Ερμηνεύτριες»
30.6 «Νόμος και Δίκαιο»
12.7 «Ποιήσεις και Μεταποιήσεις»

Η ημερίδα που διοργανώνεται με θέμα «Φεστιβάλ Επιδαύρου: παρελθόν και μέλλον» σε επιμέλεια του Διονύση Καψάλη και της Δήμητρας Κονδυλάκη που φιλοδοξεί να καλύψει τόσο την ιστορική και τη θεωρητική όσο και την πολιτική διάσταση του θέματος, με καλεσμένους θεωρητικούς του θεάτρου αλλά και πρόσωπα-κλειδιά στη διαδρομή του Φεστιβάλ τα τελευταία είκοσι χρόνια, πρώην καλλιτεχνικούς διευθυντές και καλλιτέχνες, έχει δύο υποενότητες:
Α. Η πρόσληψη του Αρχαίου Δράματος με αφετηρία την Επίδαυρο από τις απαρχές του θεσμού έως σήμερα
Β. Φιλοσοφία και σύγχρονος προσανατολισμός του Φεστιβάλ Επιδαύρου

Μια γενική παρατήρηση για τις ελληνικές παραγωγές είναι η εμπιστοσύνη του φεστιβάλ σε νέους σκηνοθέτες που θα κληθούν να παρουσιάσουν τις δικές τους οπτικές στο σύγχρονο θέατρο. Στις ξένες μετακλήσεις, θα συναντήσουμε γνώριμα ονόματα που έχουν ήδη συναντηθεί με το ελληνικό κοινό τα περασμένα χρόνια.

Ο Γιώργος Κουτλής (με τη δυναμική των «Παιχτών») θα σκηνοθετήσει το έργο του Μάριους φον Μάγενμπουργκ «Η νύχτα, ο σκύλος και το μαχαίρι», ο Αλέξανδρος Ραπτοτάσιος την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή. Η Ελεάνα Τσίχλη παρουσιάζει την παράσταση «Οι 7 τρελοί» βασισμένη στο μυθιστόρημα του Ρομπέρτο Αρλτ και η Γιούλα Μπούνταλη, με αφορμή μια αληθινή ιστορία από το Μεσολόγγι του 1960 θα μας παρουσιάσει την «Άνοιξη». Οι blindspot theatre group και η Γιώτα Αργυροπόύλου με θητεία ήδη στο Φεστιβάλ, θα ανεβάσουν στη σκηνή δεκατέσσερις εφήβους να μας μιλήσουν για τις ζωές τους στην παράσταση «Youthquake». Όλοι αυτοί οι νέοι δημιουργοί, θα διαδεχθούν το μεγάλο άνοιγμα της Πειραιώς 260 που θα γίνει με την παράσταση του Γιάννη Χουβαρδά «Η άλλη πλευρά της καταιγίδας» ο οποίος επιχειρεί μια φανταστική συνάντηση του Όρσον Ουέλς με τον κόσμο του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ. Στην Πειραιώς 260, θα παρακολουθήσουμε επίσης παραστάσεις του Χιλιανού Teatro La Re-Sentida που είχε εντυπωσιάσει το ελληνικό κοινό με την περσινή παράσταση του και του Μάρκο Λαγέρα (Oasis de la Impunidad / Όαση ατιμωρησίας), της Βραζιλιάνας Christiane Jatahy (Dusk / Λυκόφως, βασισμένη στην ταινία Dogville του Λαρς φον Τρίερ), της Γαλλοβιετναμέζας Καρολίν Γκυγελά Ενγκυγέν (FRATERNITÉ, Conte fantastique / ΑΔΕΛΦΟΣΥΝΗ, φανταστική ιστορία) και του διεθνούς φήμης Γάλλου δημιουργού Φιλίπ Κεν (Farm Fatale).

Βεβαίως το κορυφαίο θεατρικό γεγονός της Πειραιώς 260 είναι η φιλοξενία του περίφημου Ίβο βαν Χόβε με την Comédie-Française και την παράστασή τους «Ταρτούφος ή ο υποκριτής / Le Tartuffe ou l’Hypocrite» του Μολιέρου.

ΠΕΙΡΑΙΩΣ 260
PRE-SHOW & POST SHOW TALKS
Πρόλογος – Έξοδος
7/6-12/7 ΚΥΚΛΟΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Antigonisms, σειρά συζητήσεων
1-7 /6 ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΟΥΒΑΡΔΑΣ
Η άλλη πλευρά της καταιγίδας
16-18/6 COMÉDIE-FRANÇAISE – IVO VAN HOVE
Le Tartuffe ou l’Hypocrite του Μολιέρου
22-23/6 TEATRO LA RE-SENTIDA – MARCO LAYERA
Oasis de la impunidad / Όαση ατιμωρησίας
24-26/6 ΕΛΕΑΝΑ ΤΣΙΧΛΗ
Οι 7 τρελοί, βασισμένο στο μυθιστόρημα του Ρομπέρτο Αρλτ
27-28/6 CHRISTIANE JATAHY
Dusk / Λυκόφως, βασισμένο στην ταινία Dogville του Λαρς φον Τρίερ
2-4/7 ΓΙΟΥΛΑ ΜΠΟΥΝΤΑΛΗ
Άνοιξη
5-7/7 AΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΡΑΠΤΟΤΑΣΙΟΣ
Αντιγόνη του Σοφοκλή (στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος VAST)
6-7/7 CAROLINE GUIELA NGUYEN
FRATERNITÉ, Conte fantastique / ΑΔΕΛΦΟΣΥΝΗ, φανταστική ιστορία
10-11/7 PHILIPPE QUESNE
Farm fatale
18-21/7 ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΤΛΗΣ
Ο σκύλος, η νύχτα και το μαχαίρι του Μάριους Φον Μάγενμπουργκ
19-21/7 ΓΙΩΤΑ ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ – BLINDSPOT THEATRE GROUP
Youthquake
17/6 ΗΜΕΡΙΔΑ
Φεστιβάλ Επιδαύρου: παρελθόν και μέλλον

Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου

Το πρόγραμμα του Μικρού Θεάτρου Αρχαίας Επιδαύρου περιλαμβάνει τρεις μόνο θεατρικές παραστάσεις. Δύο από αυτές είναι στο πλαίσιο του κύκλου Contemporary Ancients (Σύγχρονοι Αρχαίοι), δηλ. μεταγραφές αρχαίων ελληνικών τραγωδιών: η Έφη Θεοδώρου σκηνοθετεί το εμπνευσμένο από τον «Αίαντα» του Σοφοκλή έργο της Κάλλιας Παπαδάκη «Ρίζες από βαμβάκι», ο Σύλλας Τζουμέρκας θα παρουσιάσει το έργο του Ηλία Μαγκλίνη «Φάκελος Βάνκαου», εμπνευσμένο από την «Άλκηστη» του Ευριπίδη, ενώ ένα τρίτο έργο που περιλαμβάνει αυτός ο κύκλος, αυτό του Χρήστου Χωμενίδη «Γίνεται δέντρο το πουλί;», εμπνευσμένο από τον «Ίωνα» του Ευριπίδη, θα το γνωρίσουμε μόνο από την έκδοσή του. Με μεγάλο ενδιαφέρον αναμένεται και η σπάνια παιγμένη «νέα κωμωδία» του Μενάνδρου «Οι Επιτρέποντες» από τον Βασίλη Μαυρογεωργίου.

Η Πάροδος, το διακαλλιτεχνικό ερευνητικό πρόγραμμα που εγκαινιάστηκε πέρυσι με στόχο την ανανεωτική προσέγγιση στη δραματουργία του Αρχαίου Δράματος επιστρέφει το καλοκαίρι του 2022, με αφετηρία την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή και στο πλαίσιο του κύκλου «Αντιγονισμός»

ΜΙΚΡΟ ΘΕΑΤΡΟ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ
7-28/6 STUDIO RESIDENCY ΣΤΗ ΜΙΚΡΗ ΕΠΙΔΑΥΡΟ
Πάροδος
15-26/7 ΕΦΗ ΘΕΟΔΩΡΟΥ
Ρίζες από βαμβάκι της Κάλλιας Παπαδάκη Εμπνευσμένο από τον Αίαντα του Σοφοκλή
22-23/7 ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΑΥΡΟΓΕΩΡΓΙΟΥ
Επιτρέποντες του Μενάνδρου
5-6/8 ΣΥΛΛΑΣ ΤΖΟΥΜΕΡΚΑΣ
Φάκελος Βάνκαου του Ηλία Μαγκλίνη Εμπνευσμένο από την Άλκηστη του Ευριπίδη
ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΘΗΝΩΝ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ
Γίνεται δέντρο το πουλί; του Χρήστου Χωμενίδη Εμπνευσμένο από τον Ίωνα του Ευριπίδη

Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου

Οκτώ είναι οι παραγωγές που θα φιλοξενηθούν στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, που φέτος διακρίνουμε ένα μάλλον απρόσμενο ρεπερτόριο. Γιατί, για παράδειγμα απρόσμενη είναι η επιλογή του Εθνικού Θεάτρου να ανεβάσει σε σκηνοθεσία Γιάννη Καλαβριανού, την «Μήδεια» του Μποστ, σπουδαίο έργο μεν αλλά μένει να δούμε πως θα λειτουργήσει στο Αρχαίο Θέατρο. Αυτή η παράσταση αποτελεί και την μοναδική κωμωδία που θ παιχτεί φέτος στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου. Απρόσμενη και με ερωτηματικά είναι και η επιλογή της «Ιφιγένειας εν Αυλίδι» του Ευριπίδη, έργο που θα σκηνοθετήσει για τρίτη φορά (!) ο Θέμης Μουμουλίδης (2004 και 2012 οι προηγούμενες), αυτήν την φορά με τη συνδρομή στη μουσική του Σταύρου Γασπαράτου (συμπαραγωγή 5η εποχή-εταιρεία Τέχνης Ars Aeterna-ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου και Φεστιβάλ Αρχαίας Ήλιδας).

Δεν πάνε δύο χρόνια, που είδαμε τους «Πέρσες» του Αισχύλου και φέτος θα τους παρακολουθήσουμε εκ νέου από τον Δημήτρη Καραντζά , παράσταση που αποτελεί συμπαραγωγή του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, της Εταιρείας «Το Θέατρο» και της 2023 EΛEVΣIS Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.

Η δεύτερη παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου, είναι ο «Αίας» του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία Αργύρη Ξάφη, η Λυκόφως θα παρουσιάσει την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία Cezaris Graužinis ενώ το ΚΘΒΕ θα «κατέβει» Επίδαυρο με την περσινή ακυρωμένη λόγω των πυρκαγιών παράσταση «Ελένη» του Ευριπίδη από τον Βασίλη Παπαβασιλείου.

Δύο ξένες μετακλήσεις έχει το πρόγραμμα του Αρχαίου Θεάτρου της Επιδαύρου. Ο Ολλανδός Γιόχαν Σίμονς, επανέρχεται στην Ελλάδα (είχε παρουσιάσει τις «Βάκχες» το 2002) με μια μεταγραφή της «Άλκηστις» του Ευριπίδη, ενώ το Residenztheater και ο Ούλριχ Ράσε θα παρουσιάσουν την τραγωδία «Αγαμέμνων» του Αισχύλου.

Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι φέτος οι παραστάσεις στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου θα γίνονται μόνο δύο ημέρες, Παρασκευή και Σάββατο, όπως παραδοσιακά συνέβαινε πριν την πανδημία.

Το θεατροπαιδαγωγικό πρόγραμμα της Δημιουργικής Απασχόλησης των παιδιών στην Επίδαυρο, μετά από δύο χρόνια ξεκινάει πάλι με τον συντονισμό της θεατρολόγου Έλλης Γαβριήλ, σε συνεργασία με ομάδα έμπειρων θεατροπαιδαγωγών και δασκάλων μουσικοκινητικής και αισθητικής αγωγής (Αγγελική Τσάκωνα, Ελπίδα Κομιανού, Άλκηστη Βασιλάκου, Βασίλης Καλαγκιά, Αναστασία Κορδάρη).

ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ
1-2/7 SCHAUSPIELHAUS BOCHUM – JOHAN SIMONS
Άλκηστη του Ευριπίδη
8-9/7 ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ – ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΑΒΡΙΑΝΟΣ
Μήδεια του Μποστ
15-16/7 ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΡΑΝΤΖΑΣ
Πέρσες του Αισχύλου
22-23/7 RESIDENZTHEATER – ULRICH RASCHE
Αγαμέμνων του Αισχύλου
29-30/7 ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ – ΑΡΓΥΡΗΣ ΞΑΦΗΣ
Αίας του Σοφοκλή
5-6/8 CEZARIS GRAUŽINIS
Αντιγόνη του Σοφοκλή
12-13/8 ΚΡΑΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ – ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Ελένη του Ευριπίδη
19-20/8 ΘΕΜΗΣ ΜΟΥΜΟΥΛΙΔΗΣ
Ιφιγένεια εν Αυλίδι του Ευριπίδη
Δημιουργική απασχόληση παιδιών στην Επίδαυρο