Ο Νίκος Παππάς έχει ένα φανερό πάθος. Δεν είναι πως απλά βλέπει σινεμά. Αυτό το κάνουμε όλοι. Είναι πως του αρέσει να σκύβει σε κάθε ρόλο που κερδίζει την προσοχή του αναλύοντάς τον. Στο νέο του βιβλίο “Ταινίες Ψυχών” (εκδ. Ιστίο) περιγράφει κινηματογραφικούς χαρακτήρες που ξεπέρασαν την τυπική σχέση ηθοποιού – ρόλου – κινηματογραφικής ερμηνείας και έφτασαν σε αυτό το σημείο να να ορίσουν συμπεριφορές ή να φέρουν το θεατή πρόσωπο με πρόσωπο με πραγματικότητες που δεν θα μπορούσε να φανταστεί. Το πέμπτο βιβλίο του δημιουργού της ομάδας Σινεφίλ στο Facebook, ενός “θεσμού” που παράγει διαρκώς και καθημερινά διάλογο για το σινεμά, μοιάζει να καλεί τον αναγνώστη του σε μια νέα διάσταση που μπορεί να πάρει η θέαση κινηματογραφικών ταινιών. Όσο τολμηρό και αν ακούγεται αυτό αξίζει σίγουρα να δοκιμαστεί.
Μιλούσα πρόσφατα με ένα ψυχίατρο. Είναι λάτρης του σινεμά. Τον ρώτησα αν θα μπορούσαμε να φτιάξουμε μια λίστα με τις ταινίες που έχουν αναδείξει πειστικά τη νοσηρότητα της ψυχοπάθειας. Μου απάντησε πως στη διάρκεια των σπουδών του στην Αγγλία υπήρχε μια λίστα με 100 και βάλε ταινιών που έγιναν προϊόν έρευνας για την πιστή αναπαραγωγή την ανθρώπινης παρεκκλίνουσας συμπεριφοράς. Στο βιβλίο σου εστιάζεις στον άνθρωπο. Τελικά αποστολή του σινεμά είναι η εμβάθυνση στην ανθρώπινη συμπεριφορά ή η δημιουργία εντυπώσεων, κατασκευή ειδώλων; Εσύ ποιες ταινίες προτιμάς;
Η αποστολή του σινεμά είναι διαφορετική για κάθε σκηνοθέτη. Από πολιτική προπαγάνδα, παρουσίαση μιας αλήθειας τεχνητά, από εκτόνωση συναισθημάτων μέχρι διασκέδαση, στοχασμός, ποίηση κτλ. Η κατασκευή ειδώλων είναι απαραίτητη και όσο πιο διακριτή είναι, τόσο πιο κατανοητή και κατά συνέπεια ικανή να αποτελέσει αντικείμενο προς συζήτηση. Η πολυπλοκότητα δεν είναι απαραίτητη στην ποιότητα. Η ομορφιά είναι. Προτιμώ τις ταινίες δίκαιης διεκδίκησης κάθε είδους επειδή πάντοτε διαθέτουν έναν ισχυρό πυρήνα που κινητοποιεί τη δημιουργία τους και όταν είναι καλοφτιαγμένες μεταλαμπαδεύουν το φως που χρειάζεται να εντοπίσουμε για να παράγουμε τη συνέχεια. Προτιμώ τις ταινίες στις οποίες αναγνωρίζω το ρόλο μου στη ζωή.
Έχεις σπουδάσει ντοκιμαντέρ. Το θεωρείς κινηματογραφικό είδος;
Έχω σπουδάσει ιστορία του σινεμά και σκηνοθεσία ντοκιμαντέρ στην Αγγλία. Το ντοκιμαντέρ αντλεί από την αλήθεια για να την αφηγηθεί τεχνητά. Στη δημιουργία του πρέπει να γίνει όμοιας με το σινεμά βαθύτητας έρευνα, να επιλεχθούν τα θεμέλια που θα το χαρακτηρίσουν και ύστερα να σχεδιαστεί ο τρόπος πραγματοποίησής του. Αυτό ακριβώς γίνεται και με τις ταινίες. Στην αποτύπωσή τους διαφέρουν. Επί της ουσίας, μπορούμε να εκφράσουμε αυτό που επιθυμούμε εκμεταλλευόμενοι οποιοδήποτε από τα δύο μέσα.
•Η ελευθερία του ανθρώπου ξεκινά από το αναφαίρετο δικαίωμά του να πασχίζει να αμφισβητήσει την εκάστοτε επικρατούσα ή μη ιδεολογία και να αγωνίζεται για την ελευθερία της σκέψης του
Υπάρχει η βιοηθική υπάρχει και η βιοπολιτική. Το δικαίωμα του κράτους να αποφασίζει για τη ζωή των πολιτών του. Και στις δύο περιπτώσεις η ψυχρότητα της δυστοπίας φαντάζει παρούσα. Έχουν υπάρξει φορές που το σινεμά έχει υπηρετήσει την πολιτική σε βαθμό που να ορίζει τις συνειδήσεις των πολιτών του;
Κατευθείαν στο νου μου ήρθαν οι σκηνοθέτιδες Λένι Ρίφενσταλ και Λαρίσα Σεπίτκο. Γνώμη μου είναι ότι οι πολίτες θα ήταν καλό να προσέχουμε συγκεκριμένα τις στιγμές όπου νιώθουμε ότι η ανεπάρκεια σε κάποιες σκέψεις μας μπορεί να καλυφθεί από τις έτοιμες λύσεις που προσφέρει μία ιδεολογία. Η ελευθερία του ανθρώπου ξεκινά από το αναφαίρετο δικαίωμά του να πασχίζει να αμφισβητήσει την εκάστοτε επικρατούσα ή μη ιδεολογία και να αγωνίζεται για την ελευθερία της σκέψης του. Οι βολεμένοι σε ιδέες και ιδεολογίες είναι οι πιο επικίνδυνοι διότι ως αθώοι μπορούν να γίνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης ενώ την ίδια στιγμή εκπέμπουν μία σιγουριά και αυτοπεποίθηση λόγω του βολέματός τους ικανή να παρασύρει και άλλους σε αναζήτηση όμοιας ευκολίας, διαιωνίζοντας με αυτό τον τρόπο το πρόβλημα.
Καταναλώνουμε ταινίες. Τις βλέπουμε σε υπολογιστές, στα σινεμά, στην τηλεόραση, στα κινητά τηλέφωνα. Το σινεμά κάποτε ήταν λόγος να βγούμε από το σπίτι. Σήμερα τι είναι;
Το ζήτημα της κατανάλωσης ταινιών έχει δύο όψεις: μία θετική, όπου σαν τον άρτο μας είναι απαραίτητη για να αναστοχαζόμαστε μπροστά στα νέα δεδομένα που μας παρουσιάζει κάθε νέα ταινία που παρακολουθούμε. Όμως, έχει και μία αρνητική, όταν η κατανάλωση καταντά συσσώρευση χωρίς να αφήνει κάποιο δημιουργικό ίχνος για τη συνέχεια. Γνώμη μου είναι ότι σήμερα ο κινηματογράφος έχει λόγο ύπαρξης όταν η χρήση που του κάνουμε είναι ζωτικής σημασίας. Παραδείγματος χάρη, χαίρομαι ιδιαιτέρως όταν διαβάζω ενθουσιώδεις διθυράμβους για μία ταινία από έναν σινεφίλ. Σημαίνει ότι χάρηκε και θέλει να το μοιραστεί μαζί μας. Χαίρομαι εξίσου όταν διαβάζω μία εμπεριστατωμένη ανάλυση μιας ταινίας και τη σύνδεσή της στο παρόν ή στο παρόν της εποχής της. Αυτό δείχνει ότι ο γράφων μοιράζεται μαζί μας τη χαρά του με διαφορετικό τρόπο. Αλλά δεν παύει να είναι χαρά. Όπως λοιπόν οι σκηνοθέτες κάνουν κινηματογράφο και θέλουν να παρακολουθήσουμε τις ταινίες τους επειδή έχουν κάτι να πούνε, έτσι και οι σινεφίλ τις βλέπουν και τις συζητάνε. Αυτή η συζήτηση έχει σημασία να συνεχίσει χωρίς δόγματα, αλλά με στόχο τη συνεννόηση.
Γράφοντας το βιβλίο σου υπήρχε κάποια ταινία που έπαιζε έντονα στη σκέψη σου; Πόσο κινηματογραφικό ήταν να γράψεις το “Ταινίες Ψυχών”;
Όλες οι ταινίες του βιβλίου παίζουν στη σκέψη μου ιδιαίτερα μέσα στην περίοδο που γράφονται τα κείμενα που τις αφορούν. Συχνά αντλώ από τα κείμενα που έχω γράψει για τις εν λόγω ταινίες στις συζητήσεις μου με φίλους και γνωστούς. Οι καλοφτιαγμένοι κινηματογραφικοί χαρακτήρες βασίζονται σε θεμελιωμένες αξίες που διαθέτουμε όλοι. Άρα ανά πάσα στιγμή όταν προκύψει ανάγκη μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συζήτησης. Το νέο μου βιβλίο με τίτλο ‘Ταινίες Ψυχών’ είναι λιγότερο κινηματογραφικό από ότι θα περίμενε κανείς. Δεν υπάρχει ανάλυση τεχνικών, ούτε κινηματογραφικών ρευμάτων ή σχολών. Αυτά κατ’ εμέ έχουν ειπωθεί και συνεχίζουν να αναλύονται από εκείνους που αρέσκονται σε κάτι τέτοιο, και σίγουρα μπορούν να το κάνουν καλύτερα από εμένα. Ο άνθρωπος, τα προβλήματά του και η ψυχή του είναι η κύρια θεματολογία του δικού μου βιβλίου. Εκεί νιώθω ότι έχω να μοιραστώ ορισμένες σκέψεις που προκύπτουν από την θέαση ταινιών και μαζί με ιδέες αγαπημένων μου φιλοσόφων επιχειρώ να δημιουργήσω ένα σύμπαν που να συνάδει με το προσδοκώμενο του εκάστοτε σκηνοθέτη της ταινίας που παρουσιάζω, αλλά ενδεχομένως και να σας ξαφνιάσει ευχάριστα.
