Aπό την Αγγελική Κώττη //
Φωτογραφία: Karol Jarek //
Η παράσταση «Ισορροπία του Nash» στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου δεν θα συνεχιστεί. Το σενάριο της ήταν βασισμένο στο βιβλίο του Σάββα Ξηρού «Η Μέρα Εκείνη – 1560 ώρες στην εντατική – Μια μαρτυρία για το δικό μας Γκουαντάναμο» και στους «Δίκαιους» του Καμύ. Παραθέτουμε την ανακοίνωση του Εθνικού Θεάτρου, γύρω από το θέμα αλλά και την άποψή μας, γραμμένη από την Αγγελική Κώττη, για την απόφασή του.
«Η παράσταση «Ισορροπία του Nash» που παίζεται στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου ξέφυγε από τον καλλιτεχνικό της στόχο και μοιάζει, χωρίς να το επιδιώκει, να εξαντλεί τις αντοχές μιας κοινωνίας. Έγινε αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης σε μια δύσκολη συγκυρία και παρερμηνεύτηκε η ιδεολογική της πρόθεση. Δέχτηκε τη σκληρή και απολύτως δογματική κριτική ανθρώπων που, ως επί το πλείστον, δεν την έχουν παρακολουθήσει.
Ενώ το βασικό της μήνυμα είναι πως καμία ιδέα δεν δικαιούται να αφαιρέσει ανθρώπινη ζωή, η παράσταση οδήγησε, ερήμην της, στο αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, προξενώντας περισσότερο πόνο παρά προβληματισμό. Τέλος, ενεργοποίησε αντιδράσεις ακραίων κύκλων, που έφτασαν στο σημείο να εκφράζουν απειλές για τη σωματική ακεραιότητα του κοινού, των καλλιτεχνών και των εργαζομένων του Εθνικού Θεάτρου.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες θεωρούμε ότι η συνέχιση της παράστασης θα καλλιεργήσει τη στρεβλή εντύπωση ότι το Εθνικό Θέατρο, αντί να προβάλει τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία και το γόνιμο προβληματισμό, στηρίζει εγκληματίες για πάντα καταδικασμένους στη συνείδηση του ελληνικού λαού.
Για τους παραπάνω λόγους επιλέγουμε να σταματήσουμε τις παραστάσεις του έργου Ισορροπία του Nash, χωρίς επ’ ουδενί να παραιτούμαστε από το δικαίωμα, τώρα και στο μέλλον, της ελεύθερης καλλιτεχνικής έκφρασης, όπως οφείλουμε να κάνουμε ως Εθνικό Θέατρο.»
Η άποψη μας για το ζήτημα της παράστασης. (Δεν αισθανόμαστε καθόλου μόνοι)
Τι «Μένουμε Ευρώπη» και Je suis Charlie, Μένουμε Μεσαίωνα και πολύ μας είναι. Το Εθνικό μας Θέατρο μετατράπηκε αυτοβούλως σε Εθνικό Θέατρο Σκιών.
Η υπεράσπιση της ελευθερίας της έκφρασης δεν είναι απλώς δικαίωμα, είναι υποχρέωση μιας κρατικής σκηνής. Και δεν της επιτρέπεται να την απεμπολεί, να αυτολογοκρίνεται, να εξευτελίζεται. Πειραματισμός; Ελευθερία της έκφρασης; Πώς τα θυσιάσατε όλα αυτά; Αν δεν τα προστατέψει το Εθνικό Θέατρο, ποιος θα τα προστατέψει; Και αν το Εθνικό δεν στείλει από εκεί που ήρθε την κάθε κυβερνητική και πρεσβευτική ενόχληση – αν με εννοείτε – ποιος θα τη στείλει;
Τι κρίμα… Κι ο τελευταίος θίασος επιδεικνύει πιο πολύ σθένος στην υπεράσπιση των έργων που ανεβάζει και μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στις πιέσεις. Δεν πυροβολεί τα πόδια του αυτο-παραιτούμενος. Αν είχαν τσίπα στο Εθνικό, θα έπρεπε να εγκαταλείψουν όλοι τις καρέκλες τους γιατί κατέβασαν μια παράσταση «χωρίς περίσκεψη, χωρίς αιδώ», γιατί υποχώρησαν σε μια θεμελιακή και θεμελιώδη αξία της τέχνης και της ζωής: την Ελευθερία. Εγιναν, λέει, φασαρίες, και δέχτηκαν απειλές. Δεν αμφιβάλλω. Πώς μπορεί όμως ένα Εθνικό Θέατρο να κατεβάζει τα παντελόνια του επειδή κάποιοι προσπάθησαν να το τρομοκρατήσουν και να αντιδρά στους τρομοκράτες αυτούς σαν ψοφοδεής Μικρός Μήτσος;
Σε απειλούν; Βγαίνεις και το φωνάζεις στον κόσμο. Διατρανώνοντας μαζί πως δεν φοβάσαι. Πως έγινες ηθοποιός για να ποιείς ήθος και όχι για να κρύβεσαι κι απ’ τη σκιά σου. Πως έχεις σεβασμό σε όσους έκαναν θέατρο με αφοβία μεγάλη, σε καιρούς τρομακτικούς. Πως τους ακολουθείς, δεν τους προδίδεις. Πως εκπληρώνεις την υποχρέωσή σου να είναι η πρώτη κρατική σκηνή μας όρθια, με το κεφάλι ψηλά, ώστε να αποτελεί παράδειγμα – όχι προς αποφυγήν, όπως τώρα. Μνημείο υποχωρητικότητας και εξόντωσης κάθε δημοκρατικής διαδικασίας, η ανακοίνωση, αντί να πετάξει στον κάλαθο των αχρήστων τις γελοιότητες που ακούστηκαν στο τρομακτικό και δίχως πάτο πολιτικό σκηνικό μας, δείχνει πως στην ουσία τις τρέμει.
Δεν ήξερε το Εθνικό Θέατρο πως η παράστασή του θα προξενήσει συζητήσεις; Δεν το σκέφτηκε ποτέ; Δεν είχε κάποιο σχέδιο αντίδρασης; Αντίστασης; Δεν έπρεπε να υπερασπιστεί την επιλογή του; Η αθώα μεγαλοκοπέλα που σε μερικά χρόνια θα τα εκατοστήσει, δεν έχει μάθει χειρισμό κρίσεων; Οδηγήθηκε ως πρόβατο επί σφαγήν εκεί όπου μεθοδευμένα το οδήγησαν οι νεοφιλελέ, στο να κατεβάσει παράσταση; Και τι έγινε με την αποστολή και τη λειτουργία της τέχνης; Σφραγίστηκαν κι αυτές με μια κλειστή αυλαία;
Πάλι καλά που δεν παραιτούνται τουλάχιστον από το δικαίωμα της ελεύθερης καλλιτεχνικής έκφρασης, γιατί όσο να ‘ναι είχα ανησυχήσει…
Υ.Γ. Πριν από δεκαετίες, ένας ηθοποιός του Εθνικού Θεάτρου, βρισκόταν στην εξορία. Του ζητούσαν να υπογράψει, ώστε να τον ελευθερώσουν. Ο διάλογος με τη μάνα του όπως παραδόθηκε στη βιογραφία του, ήταν ως εξής:
– Τι είναι Μανόλη;
– Θες να ‘ρθω στο σπίτι, μάνα;
– Πώς θα ‘ρθεις;
– Ε… θα υπογράψω και θα ‘ρθω
– Ιντα να υπογράψεις;
– Δήλωση
– Ιντα δήλωση;
– Οτι δεν είμαι αυτό που είμαι…
– Και δεν είσαι;
– Είμαι
– Μην υπογράψεις, κερατά, μην υπογράψεις…
Ηταν ο Μάνος Κατράκης…
