του Γιάννη Παναγόπουλου //
Τα 4 επιπέδα της ύπαρξης – The 4 levels of existence – Doc Film, έρxονται στο 25ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας. Αν θέλετε να γνωρίσετε από κοντά την υπέροχη ιστορία τους “κλείστε” θέση την Τρίτη 24 Σεπτεμβρίου στις 22:00 στην αίθουσα ΔΑΝΑΟΣ 1. Είναι σαν το ντοκιμαντέρ της Ηλιάνας Δανέζη να επανατοποθετεί την αξία του χάπι εντ. Η δουλειά της “Τα 4 Επίπεδα της Ύπαρξης” παίρνει το απρόσμενο – μεταχουντικό – στόρι της ομώνυμης άγνωστης μπάντας των Δυτικών συνοικιών της Αθήνας στη διάρκεια της δεκαετίας του ’70 και μας φέρνει στο πρόσφατο παρελθόν βράβευσής της με Γκράμυ το 2010.
Το στόρι είναι γνωστό. Το κομμάτι του ελληνικού συγκροτήματος “Κάποια μέρα στην Αθήνα” έδωσε σαμπλς – έγινε πηγή έμπνευσης – σ’ εκείνο του παντοδύναμου ράπερ Jay Z “Run this Town” (εκτός του Jay Z στο κομμάτι συμμετείχαν οι Κάνιε Ουέστ και Ριάννα). Η είδηση γύρω από τη βράβευση του σκιτσογράφου σήμερα, Θανάση Αλατά, συνθέτη του κομματιού και μέλους της μπάντας “4 Επίπεδα της Ύπαρξης” έγινε μέρος μιας κουβέντας γύρω από τη “χαμένη”, την “αζύγιστη” αξία της ελληνικής ροκ σκηνής. Πέρα από αυτό σήμερα η σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ μάς μιλά για την αξία της καταγραφής, της αφήγησης, της ιστορικής κατάθεσης χωρίς να μετρά την απόσταση που χωρίζει το αουτσάιντερ από το μέινστριμ. Το ντοκιμαντέρ της Δανέζη έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο περασμένο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης. Και η σημερινή αφήγησή της μας ξεναγεί στον τρόπο που αντιλαμβάνεται την ιστορική κάλυψη ενός γεγονότος αφήνοντας, βάζοντας τα όποια συμπεράσματα προκύψουν στην άκρη.
-Δεν έχω δει το ντοκιμαντέρ σου ακόμα. Αλλά πες μου η ιστορία σου ξεκινά από το τέλος προς την αρχή; Δηλαδή ξεκινάμε από την στιγμή που ο Jay Z – ή όποιος άλλος από τη συνθετική του ομάδα– εντάσσει σαμπλ από κομμάτι της ελληνικής μπάντας σε δικό του τραγούδι;
Θα ήθελα να σε εκπλήξω ευχάριστα προ(σ)καλώντας σε να δεις την ταινία για να το διαπιστώσεις! Το ντοκιμαντέρ μου πραγματεύεται από τη μία την ιστορία της δημιουργίας του μουσικού συγκροτήματος «Τα 4 Επίπεδα της Ύπαρξης» και από την άλλη τη μοναχική, ανέλπιστη και «ανεξέλεγκτη» πορεία του ενός και μοναδικού LP δίσκου τους. Η ιστορία με το sample αποτελεί έναν κορυφαίο σταθμό της ιστορίας του συγκροτήματος χωρίς ωστόσο να σημαίνει ότι αυτή η αναπάντεχη μουσική συνάντηση είναι εκείνη που ορίζει την πορεία, τη σημασία και την βαθύτερη ουσία της ταινίας. Μπορεί να σηματοδοτεί την «κατάκτηση του Αμερικάνικου Ονείρου» έστω και για λίγο αλλά το νόημα δεν βρίσκεται εκεί. Αυτό που θέλω να αποτυπώσω είναι τη βαθύτερη εσωτερική φλόγα που έκανε μια παρέα νεαρών αγοριών από τα Δυτικά προάστια να συναντηθούν μουσικά, να πειραματιστούν σε άθλια αυτοσχέδια προβάδικα και να καταφέρουν να ηχογραφήσουν τον δίσκο τους. Όταν τζαμάρεις στα 19 σου σε μια μετα- πολιτευτική Ελλάδα – που μόλις έχει εξέλθει από την γυψοποιημένη πρότερη χουντική κατάσταση – δεν νομίζω ότι έχεις στο μυαλό σου τόσο την κατάκτηση της αμερικανικής μουσικής βιομηχανίας, όσο το να υπηρετήσεις τη βαθύτερη ανάγκη της καλλιτεχνικής σου έκφρασης…
//•Η γνώμη μου είναι πως η μουσική ως Τέχνη είναι αταξική, δεν αποτελεί προνόμιο για πλουσιόπαιδα και απαγορευμένη ζώνη για τα φτωχόπαιδα. Η μουσική ανήκει σε αυτούς που μπορούν να τη νιώσουν και αυτό το σημείο τονίζεται εμφατικά στη διάρκεια του δικού μου ντοκιμαντέρ//
-Έχει φαντάζομαι το δικό του κοινωνιολογικό ενδιαφέρον το πώς η ροκ – ψυχεδελική μουσική έφτασε στη Δυτική Αθήνα. Πίστευα πως το ροκ στην Ελλάδα ήρθε μέσα από τα πλουσιόπαιδα που μπορούσαν να ταξιδέψουν σε μια αποχή που το αεροπορικό εισιτήριο κόστιζε περιουσία. Η δική σου άποψη ποια είναι;
Η γνώμη μου είναι πως η μουσική ως Τέχνη είναι αταξική, δεν αποτελεί προνόμιο για πλουσιόπαιδα και απαγορευμένη ζώνη για τα φτωχόπαιδα. Η μουσική ανήκει σε αυτούς που μπορούν να τη νιώσουν και αυτό το σημείο τονίζεται εμφατικά στη διάρκεια του δικού μου ντοκιμαντέρ. Τα ξένα μουσικά είδωλα έρχονταν στο ελληνικό κοινό μέσω των πειρατικών ραδιοφωνικών σταθμών, των μουσικών περιοδικών αλλά των ξένων δίσκων που έβρισκε κανείς στα λιγοστά πλην ενημερωμένα αθηναϊκά δισκοπωλεία! Η μουσική εν τέλει φτάνει σε αυτόν που την αναζητά ανεξάρτητα από τον δρόμο που θα ακολουθήσει.
-Η καταγραφή της πορείας των 4 Επιπέδων της Ύπαρξης είναι παράγραφος της ελληνικής ροκ σκηνής της δεκαετίας του 1970 ή είναι μια υπόθεση αυτόνομη;
Τα 4 Επίπεδα της Ύπαρξης όπως και κάθε άλλο συγκρότημα που έδρασε εκείνη την περίοδο έχει αφήσει το δικό του στίγμα σε αυτό που αποκαλείται ελληνική ροκ μουσική. Το να αποφανθεί κανείς αν αυτό όρισε παρένθεση ή αυτόνομη υπόθεση είναι για μένα κενό νοήματος, αφορά μια «κατηγοριοποίηση» που την αφήνω στους «μουσικούς ειδήμονες». Η βαθύτερη ουσία, κατά τη γνώμη μου, είναι η απεύθυνση που έχει ένας μουσικός, ένα συγκρότημα, ένας δίσκος στον ακροατή ξεχωριστά.
-Το ελληνικό ροκ είναι γεμάτο μικρές αχαρτογράφητες παραγράφους δόξας. Υπάρχουν τόσα παραδείγματα. Οι Axis είναι ένα. Έφυγαν στο Παρίσι το 1971. Τραγούδια τους έχουν πουλήσει χιλιάδες ή εκατομμύρια αντίτυπα στο στόρι τους όμως, σήμερα, είναι κουβέντα για λίγους μυημένους. Το ντοκιμαντέρ που έφτιαξες για τα 4 επίπεδα θα έχει και συνέχεια;
Σε ένα σημείο της ταινίας ο Άγγελος Κράλλης, μουσικός και τραγουδιστής των CHICKN, αναφέρει: «Τα χαμένα διαμάντια από όπου κι αν προέρχονται, όποια και αν είναι η συνεισφορά τους στη μουσική κρύβουν πάντα μια φοβερή ιστορία από πίσω». Η μουσική ιστορία των 4 Επιπέδων της Ύπαρξης είναι πράγματι πολύ ιδιαίτερη και με ενέπνευσε να την ακούσω, να την οπτικοποιήσω και έτσι να την αφηγηθώ κινηματογραφικά μέσα από τη δημιουργία αυτής της ταινίας η οποία σαφώς και δεν απευθύνεται μόνο στους μυημένους.
-Το ντοκουμέντο, η καταγραφή στιγμών μέσα από τη φωτογραφία ή την κινηματογραφική κάμερα είναι τέχνη;
To 1926 ο John Grierson, πρωτοπόρος δημιουργός ντοκιμαντέρ, έδωσε τον ορισμό του σύμφωνα με τον οποίο «Το ντοκιμαντέρ είναι η δημιουργική θεώρηση της πραγματικότητας». Κατά τη γνώμη μου, είναι τέχνη να εκμαιεύεις αβίαστα την αλήθεια του – των πρωταγωνιστών σου και να την μεταφέρεις με σεβασμό στο κοινό. Αυτή η δημιουργική αναπαράσταση της αλήθειας είναι αυτή που κάνει μία ταινία ξεχωριστή! Ειδικά όταν γίνεται με τρυφερότητα, πίστη και αφοσίωση.
“Τα 4 Επίπεδα της Ύπαρξης” – Οι συντελεστές
Έρευνα – Σενάριο – Σκηνοθεσία: Ηλιάνα Δανέζη
Παραγωγή: Μαρίνα Δανέζη για την LAIKA PRODUCTIONS
Συμπαραγωγοί: Μάνθος Αμφιλόχιος, EIKONAXOS
Με την υποστήριξη της ΕΡΤ
Μουσική: ΤΑ 4 ΕΠΙΠΕΔΑ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Γιάννης Νέλσον Εσκίογλου, Φίλιππος Ζαμίδης
Ήχος: Γιάννης Αντύπας, Λευτέρης Καμπαλώνης, Κώστας Κουτελιδάκης
Μοντάζ: Δώρα Μασκλαβάνου
Μιξάζ: Δημήτρης Μυγιάκης
Διεύθυνση Παραγωγής: Μίμης Χρυσομάλλης
Motion Graphics – VFX: Κωνσταντίνα Στεφανοπούλου
Graphic Design: Γιώργος Παρασκευόπουλος
