Μιλώντας για «Το αγόρι με τις δυο καρδιές»

Μετά την παράσταση | Μιλώντας για «Το αγόρι με τις δυο καρδιές» στο Θέατρο Άλμα. Όλα τα πράγματα είναι πολύ άγρια γύρω μας. Αυτό το έργο απ όταν το διάβασα μου έδωσε κάτι που έχει χαθεί εντελώς. Την έννοια της αλληλεγγύης. Η ανάγκη του άλλου δεν είναι απλώς η οικογένεια, η οικογένεια σαν μια μικρή κοιτίδα ενός ευρύτερου συνόλου που νομίζω πως λείπει σε αυτό το σύνολο πια, έτσι όπως βιώνουμε τα πράγματα σήμερα. Είχα αυτή την ανάγκη, να μιλήσω για ελπίδα, για αισιοδοξία, για ευγνωμοσύνη»

Tο θέατρο Άλμα μοιάζει κυριολεκτικά με φωτεινό φάρο που στέκει εκεί στην οδό Ακομινάτου να ανοίγει, να φωτίζει και να δείχνει όμορφους δρόμους νικώντας τη δυστοπία της περιοχής. Εκεί, ο Τάκης Τζαμαργιάς φέρνει ένα ολοκαίνουργιο θεατρικό έργο απευθείας από το Λονδίνο με τίτλο –και όχι μόνο, όπως θα δούμε και επί σκηνής- που μιλάει απευθείας στις καρδιές.

«Το αγόρι με τις δυο καρδιές», δεν πρόκειται απλά για μια μυθοπλασία, δεν έχει συμβολισμούς, δεν μιλάει για καμία αλληγορία. Είναι η πραγματική ιστορία των συγγραφέων του, των αδερφών Χάμεντ & Χεσαάμ Αμίρι, οι οποίοι παιδιά ακόμα, πήραν το δρόμο της προσφυγιάς μαζί με την οικογένειά τους ξεκινώντας κυνηγημένοι από το καθεστώς των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν για να φτάσουν στην Αγγλία. Διέσχισαν όλη την Ευρώπη, με τα πόδια ή με απίθανους τρόπους, ξεπερνώντας όλες τις ανθρώπινες δυνάμεις και υπερνικώντας όλες τις ανθρώπινες αδυναμίες. Το πρόβλημα υγείας του μεγάλου αδερφού τους, στον οποίο αφιερώνουν και το έργο, παρόλο όξυνε τους κινδύνους του ταξιδιού, λειτούργησε καταλυτικά στη συνοχή και την αλληλεγγύη τους. Το βιβλίο των τους γράφτηκε το 2018, ενώ εκδόθηκε το 2020 σημειώνοντας εκδοτική και θεατρική επιτυχία. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 2022 στο Wales Millennium Centre- σε θεατρική προσαρμογή του Phil Porter – ενώ ένα μήνα αργότερα, παρουσιάστηκε στο National Theatre του Λονδίνου. Και στις δύο θεατρικές σκηνές, το έργο εισέπραξε διθυραμβικές κριτικές.

Στη σκηνή βρίσκονται ο Γιώργος Ψυχογυιός και η Έλενα Μαρσίδου, οι γονείς ενώ τα τρία αγόρια ερμηνεύουν ο Βαγγέλης Ζάπας , ο Χρήστος Διαμαντούδης και ο Βασίλης Τροανταφύλλου στο ρόλο του Βενιαμίν της οικογένειας.

«Είναι ένα έργο που το χρεώνομαι εξ’ ολοκλήρου εγώ», θα μου πει ο Τάκης Τζαμαργιάς με εκείνο το τρυφερό, χαμηλών τόνων ύφος που τον χαρακτηρίζει. «Είναι μια επιλογή πολύ δική μου αυτή τη φορά. Είχα διαβάσει κάτι και μετά ζήτησα να μου στείλουν το κείμενο στα Αγγλικά. Αλλά όχι το πρώτο το υλικό το δικό τους, αυτό δεν μπορούσα να το βρω. Είδα λίγο το τρέιλερ του, πολύ λίγο και συγκλονίστηκα. Βέβαια εκεί το παίζουν ηθοποιοί που είναι Ιρακινοί που έχουν αυτά τα χρώματα αυτό είναι ένα πρόβλημα εδώ και τα Αγγλικά γιατί αυτοί μιλούν και Φαρσί και εμείς τα Φαρσί που υπάρχουν μες το κείμενο αποφασίσαμε με τον Αντώνη Γαλέο, που έκανε μια ιδανική μετάφραση να τα κρατήσουμε. Ε, λοιπόν, αυτό όταν το διάβασα με ενδιέφερε παρά πολύ να το κάνω».

Παρακολουθώντας την παράσταση, διακρίνει κανείς όλη τη χειροποίητη λεπτομέρεια που χαρακτηρίζει την σκηνοθεσία του Τάκη Τζαμαργιά. Πρόσωπα, γεγονότα, στιγμές, εμπόδια, δυσκολίες, χαρές όλα έρχονται στη σκηνή σα μνήμες, σαν αναμνήσεις, με μια ρέουσα διαδοχή μέσα από την κίνηση της Αγγελικής Τρομπούκη. Εφιάλτης; υπήρξε σίγουρα, μα όχι πια. Όλα έχουν γίνει κομμάτι της ζωής, αναπόσπαστη φέτα του ς κύκλου της. Η ανεμελιά διαδέχεται την ευθύνη, τον τρόμο του άγνωστου, την προσμονή του καλύτερου. Οι ηθοποιοί, διαδοχικά ερμηνεύουν όλους τους ρόλους, όλους τους ανθρώπινους χαρακτήρες που συναντούν. Και ήταν άνθρωποι που τους βοήθησαν ή τους εκμεταλλεύτηκαν, τους αγκάλιασαν ή τους απόδιωξαν. «Στόχος μου είναι να γίνει κάτι χειροποίητο. Έχω διαλέξει η έναν απλό δρόμο, ουσιαστικά να μην χαθεί η ροή της ιστορίας. Αυτή ήταν η αγωνία μου. Ξεκινάμε μια παρέα ηθοποιών να την πούμε αυτός ήταν ο στόχος μου. Με τον πιο απλό τρόπο».

Και είναι αυτή η απλότητα που δίνει το ρυθμό, δίνει την ένταση και το σφυγμό σε μια παράσταση που η μια μνήμη διαδέχεται την άλλη, όπως έχουν καταγραφεί σαν εικόνες στο μυαλό των πρωταγωνιστών της. «Με τους ηθοποιούς δουλέψαμε πολύ στοχευμένα όλες τις σκηνές. Διαρκώς τους τόνιζα πως δεν έπρεπε να χάσουμε το νήμα της ιστορίας. Να νιώθουμε ότι έχουμε να πούμε μια ιστορία και με πολύ απλό τρόπο, σχεδόν χειροποίητο να κάνομε τους σταθμούς αλλά να μην ξεχνάμε το ταξίδι, τη ροή . Με αυτοσχεδιασμούς να πει ο καθένας την ιστορία. Φοβόμουν να γίνει κάτι κατασκευασμένο επειδή έχει ένα κίνδυνο όταν η πραγματικότητα οργιά μπρος στη σκηνή. Δεν νομίζω πως αυτό δεν το πετύχαμε».

Κα πράγματι «Το αγόρι με τις δυο καρδιές» είναι από τα έργα που η μυθοπλασία αδυνατεί να αποτυπώσει την πραγματικότητα ή καλύτερα η πραγματικότητα ξεπερνάει τη μυθοπλασία. «Νιώθω πως ζούμε σ’ ένα τοξικό περιβάλλον» θα μου πεί με θλίψη ο Τάκης Τζαμαργιάς, ρίχνονατς ένα βλέμμα έξω από την γυάλινη πόρτα του θεάτρου. «Όλα τα πράγματα είναι πολύ άγρια γύρω μας. Αυτό το έργο απ όταν το διάβασα μου έδωσε κάτι που έχει χαθεί εντελώς. Την έννοια της αλληλεγγύης. Η ανάγκη του άλλου δεν είναι απλώς η οικογένεια, είναι η οικογένεια σαν μια μικρή κοιτίδα ενός ευρύτερου συνόλου που νομίζω πως λείπει σε αυτό το σύνολο πια, έτσι όπως βιώνουμε τα πράγματα σήμερα. Είχα αυτή την ανάγκη, να μιλήσω για ελπίδα, για αισιοδοξία, για ευγνωμοσύνη»

Ο Γιώργος Ψυχογιός, ηθοποιός βραβευμένος για το σύνολο της καριέρας του είναι ο Μοχάμεντ Αμίρι ο μπαμπάς της οικογένειας ο στυλοβάτης και ο κυματοθραύστης όλων των δεινών αυτής της οικογένειας. «Με μια πρώτη ματιά αυτό το έργο δείχνει να αφορά το μεταναστευτικό και μόνο. Δεν είναι όμως έτσι» θα συμφωνήσει με τον σκηνοθέτη. «Το έργο σαφώς αναφέρεται σε πολιτικούς πρόσφυγες αλλά έχει έναν πανανθρώπινο χαρακτήρα, που αφορά στην αγάπη και την αφοσίωση στην οικογένεια, σε μια εποχή που μοιάζει να χάνονται οι κρίκοι τέτοιων δεσμών. Μέλημα μου ήταν να μην εξελίξω το ρόλο με χαρακτηριστικά μελό, αλλά με μια υπερδραματική βαρύτητα αποτυπώνοντας έναν απλό άνθρωπο που αν και δεν είναι λόγια σοφός, ξέρει να διαχειρίζεται τη ζωή και αυτό το κάνει και μέσα από το χιούμορ που τον διακρίνει. Μην ξεχνάμε ότι το έργο δεν είναι μυθοπλασία αλλά πραγματική ιστορία και την Αλήθεια δεν μπορείς να την «παίξεις». Υπάρχει ή δεν υπάρχει…»

Η Έλενα Μαρσίδου, η μητέρα που έγινε η αφορμή για την περιπέτεια της οικογένειας μιας και ύψωσε ανάστημα και μίλησε δυνατά για τη θέση τη γυναίκας στην κοινωνία των Ταλιμπάν, κληθηκε να ερμηνεύσει μια γυναίκα της οποίας η ζωή είναι αδιανόητη στις σύγχρονες κοινωνίες. «Έψαξα πολύ το ρόλο. Συναντήθηκα με γυναίκες από το Αφγανιστάν. Είχα τη χαρά να μιλήσω με κάποιες από αυτές , εδώ στην Αθήνα του 2023, μέλη της Αφγανικής κοινότητας,με τη μεσολάβηση της Μ.Κ.Ο. Μέλισσα. Πολλές έζησαν την περίοδο του 2000, ξεριζώθηκαν, ήρθαν με πολλά εμπόδια στην Ελλάδα. Γυναίκες που έχουν εμπόδιο τη γλώσσα, που αντιμετώπισαν και αντιμετωπίζουν πάρα πολλές δυσκολίες . Αυτές οι γυναίκες, τη μόνη γραμματική που έχουν μάθει, είναι η γραμματική του πολέμου. Δεν έζησαν ποτέ σε ειρήνη. Δεν ξέρω αν τα έχω καταφέρει να μπω στο μεδούλι αυτών των γυναικών, αλλά μέσα ου νοιώθω σαν να φέρω διακαώς πράγματα από όσα μου έδωσαν αυτές οι γυναίκες.. Η Φαριμπάν στο έργο, είναι δασκάλα και σηκώνει ανάστημα γνωρίζοντας τις επιπτώσεις» .Το ερώτημα μου, τη βρίσκει συγκλονιστικά ειλικρινή: «Εγώ δεν ξέρω αν θα το έκανα!Mάλλον γνωρίζω. Δε θα το έκανα! Δεν έχω την τόλμη της. Κρατάω αυτό που μας είπε ο σκηνοθέτης: «Μα γι’ αυτό δεν κάνουμε θέατρο1 Για να συναντηθούμε με τέτοιους ανθρώπους που εμείς δεν είμαστε;»

Ο Χουσέιν είναι ο μεγάλος γιος της οικογένειας και το «αγόρι με τις δυο καρδιές». Δεκατεσσάρων ετών, στην καρδιά της εφηβείας, ένα ευαίσθητο παιδί με τρομερή ενσυναίσθηση, γεννημένο με ένα καρδιολογικό πρόβλημα υο οποίο το παλεύει προσπαθώντας το πρόβλημά του να μη γίνει πρόβλημα στην πορεία της οικογένειάς του προς τη λύτρωση.

Ο Βαγγέλης Ζάπας, μιλώντας για το ρόλο του θα πει: «Λειτουργεί πολλές φορές ως συγκολλητική ταινία ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας, δίνοντάς τους θάρρος . Στην ουσία βιώνει δυο περιπλανήσεις, αφενός το ταξίδι ζωής της οικογένειάς του και αφετέρου το δικό του ταξίδι με εξετάσεις και επεμβάσεις προς αποκατάσταση της καρδιακής λειτουργίας του . Μέσα από όλη αυτή τη διαδικασία γίνεται ένας πρόωρα σοφός. Οι δυο καρδιές του, αυτή που τον προχωρά και αυτή που τον κρατά στάσιμο, μετατρέπονται στη διττή έννοια της πατρίδας: η πατρίδα που αγαπάς και που μισείς, η πατρίδα που σε κρατά ως ρίζα και που σε αποβάλλει ως παράσιτο, η πατρίδα που γεννήθηκες και η επίκτητη πατρίδα που ζεις»

Ο Χάμεντ είναι ο μεσαίος γιός της οικογένειας . Είναι ο συνδετικός κρίκος, η κόλλα θα έλεγα ανάμεσα στα παιδιά και τους γονείς . «Είναι ο πιο αυθόρμητος, ο πιο δυναμικός και ο πιο ορμητικός» θα μου πει ο Χρήστος Διαμαντούδης . «Το παιδί που ακριβώς λόγω του ατίθασου χαρακτήρα του δυσκολεύτηκε πιο πολύ να ενταχθεί και να προσαρμοστεί στη νέα του πατρίδα. Στην ουσία ποτέ δεν αποδέχτηκε το γεγονός της αναγκαστικής φυγής της οικογένειάς του από την πατρίδα, και η περιπλάνηση τον δίδαξε να μην εμπιστεύεται κανέναν και να τους βλέπει όλους σαν εχθρούς. Όλα αυτά τον οδήγησαν σε μια άρνηση».

Ο Χεσάμ είναι ο μικρότερος γιος της οικογένειας και ένας από τους δύο συγγραφείς του έργου. «Είναι μια οικογένεια με μια συγκινητική ιστορία, παράδειγμα για την αγάπη, την αλληλεγγύη, το νοιάξιμο, το δέσιμο», ο Βασίλης Τριανταφύλλου σκιαγραφεί τον ήρωά του «Είναι μόλις επτά χρονών όταν ξεκινάει η περιπέτειά της οικογένειας του, και –αυτό είναι και το ενδιαφέρον του ρόλου – το βιώνει σαν μια σειρά από εικόνες, μια σειρά από φιγούρες, Γι εκείνον αυτό το ταξίδι ξεκίνησε σαν ένα σκίτσο, σαν μια παιδική ζωγραφιά πριν αρχίσει να συνειδητοποιεί τη σκληρή πραγματικότητα. Μέσα από αυτό το ταξίδι, αλλά και μέσα από τη στάση ζωής του μεγάλου αδερφού μαθαίνει τι σημαίνει να είσαι μαχητής στη ζωή»

Σε αυτό το ταξίδι, την οικογένεια συνοδεύει η μουσική του Μίλτου Πασχαλίδη. Και είναι πραγματικά ο έτερος πρωταγωνιστής (μαζί με τα βίντεο του Goran Gagic) με πρωτότυπα τραγούδια σε στίχους Ελένης Φωτάκη. «Ζήτησα από την Ελένη τη Φωτάκη να γράψει τους στίχους, μου τους έστειλε και ήταν ουσιαστικά μετουσιωμένο το κείμενο. Ο Μίλτος ύφανε μαγικά επάνω τους τη μουσική και τα έκανε τραγούδια», θα μου πει υπερήφανα για αυτή την ξεχωριστή συνεργασία ο σκηνοθέτης.

Το επικλινές σκηνικό, με τις δημιουργικές «γωνίες», τόπους και χώρους της περιπλάνησης της οικογένειες Αμίρι έχει σχεδιάσει ο Εδουάρδος Γεωργίου, ενώ την οικογένεια «κυνηγούν» τα δραστικά φώτα του Γιώργου Αγιαννίτη. Τα κοστούμια της Έλλης Εμπεδοκλή μετατοπίζονται δημιουργικά από την Ανατολή στη Δύση απόλυτα προσαρμοσμένα στους κατά τόπους και συνθήκες κώδικες.

Τι δεν έχει η παράσταση; Δεν ‘έχει κλαυθμό, δεν έχει επιτηδευμένο συναισθηματισμό, δεν έχει (αυτό)λύπηση. Έχει χιούμορ, έχει δροσιά, έχει αισιοδοξία, έχει μια γλύκα και μια τρυφερότητα, επειδή έχει για ήρωες της ανθρώπους που αγαπιούνται. Και ο κατατρεγμός, όταν υπάρχει αγάπη και αλληλεγγύη, βιώνεται αλλιώς . «Ξερετε» θα μου πει σαν επιμύθιο ο Τάκης Τζαμαργιάς. «Είδα την εξαιρετική ταινία της Αννέτας Παπαθανασίου «Γελώντας στο Αφγανιστάν», όπου καταγράφει τπν διωγμό από τους Ταλιμπάν ενός ηθοποιού ο οποίος υποδυίμενος τον Σαρλό, σκορπούσε γέλιο. Το γέλιο απαγορεύεται αυστηρά στο Αφγανιστάν πλέον. Όμως, ρωτώντας κάποιον που έζησε εκεί , μου είπε πως δεν έχει συναντήσει πουθενά αυτή των ευγένεια που υπάρχει μες την οικογένεια. Μπορεί ,όλα γύρω τους είναι άθλια αλλά το ερώτημα παραμένει πως υπάρχει αυτό χαμόγελο μεταξύ τους, όλη αυτή η αλληλεγγύη. Αυτό ακριβώς οδήγησε την παράστασή μου. Δεν είναι μια παράσταση για την αθλιότητα αλλά για την ελπίδα»

Η παράσταση ανεβαίνει κάθε Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο : 21:00, Κυριακή : 19:00. Προπώληση εισιτηρίων: ticketmaster.gr

Κείμενο: Hamed & Hessam Amiri
Σκηνοθεσία: Τάκης Τζαμαργιάς
Μετάφραση: Αντώνης Γαλέος
Σκηνικά: Εδουάρδος Γεωργίου
Κοστούμια: Έλλη Εμπεδοκλή
Κίνηση: Αγγελική Τρομπούκη
Μουσική/Τραγούδι: Μίλτος Πασχαλίδης
Στίχοι: Ελένη Φωτάκη
Φωτισμοί: Γιώργος Αγιαννίτης
Σχεδιασμός Video: Goran Gagic
Βοηθός Σκηνοθέτη: Νεφέλη Βλαχοπαναγιώτη
Βοηθοί Σκηνογράφου: Ξένια Κούβελα, Αναστασία Καρούσση
Βοηθός Ενδυματολόγου: Ασημίνα Κουτσογιάννη
Παίζουν (με αλφαβητική σειρά): Χρήστος Διαμαντούδης, Βαγγέλης Ζάπας, Έλενα
Μαρσίδου, Βασίλης Τριανταφύλλου, Γιώργος Ψυχογυιός
Εταιρεία Παραγωγής: Φωτόνιο Τέχνης και Πολιτισμού. E-mail:info@fotonio.org
Εκτέλεση & Οργάνωση Παραγωγής: Σαπφώ Κωνσταντάρα, Νεφέλη Βλαχοπαναγιώτη
Υπεύθυνη Επικοινωνίας: Αγλαία Παγώνα
Φωτογραφίες παράστασης: Κατερίνα Δρούκα
Trailer: Σπύρος Περδίου