Εδώ, στο σώμα είναι ο λόγος. Στο έργο «Α(ν)ΤΙ» που σκηνοθετεί ο Παναγιώτης Καλυβίτης έχουμε μια παράσταση χορού βασισμένη στην Αντιγόνη. Πρόκειται για ένα εγχείρημα να αποδοθεί κάτι από το έργο του Σοφοκλή, χωρίς όμως το κείμενό του. Ο δημιουργός της παράστασης μας μίλησε. Οι λέξεις του ενώνουν φαινομενικά ασύνδετες χρονικότητες. Καθόλου τυχαία τα «υπό βελτίωση» Εξάρχεια, η αγαπημένη γειτονιά του καλλιτέχνη, συναντιούνται στη συνέντευξή μας για να συνδεθούν με το χτες και το παρόν.
Η Αντιγόνη σιωπηλή. Γιατί;
Η Αντιγόνη δεν είναι σιωπηλή. Είναι ηχηρή. Είναι εκκωφαντική. Εγγενώς. Με την παρουσία της. Διαμέσου της πράξης. Η Αντιγόνη είναι η πεμπτουσία της αυτοπραγμάτωσης, μέσα στην πράξη Ίμερος εναργής. Πρέπει εδώ να υπογραμμίσουμε ότι στην παράσταση μας, δεν αναπαριστούμε την πλοκή του έργου, αλλά χρησιμοποιώντας ως δραματουργικό μοχλό την ταφή του νεκρού, εστιάζουμε στους ψυχικούς τόπους της Αντιγόνης, εντοπισμένους στις ασυνείδητες αναπαραστάσεις του ονείρου, της φαντασίωσης, του εφιάλτη, όπως αυτά απηχούν στις υποκειμενικότητες της Αντιγόνης.
Στη σιωπή τα μάτια είναι η φωνή, το σώμα η γλώσσα;
Η βασική δραματουργική μας συνθήκη ήτανε να βουτήξουμε μέσα στην ψυχική πανίδα της λαμπερής ηρωίδας και να μορφοποιήσουμε κάτι από τον εσωτερικό της κόσμο. Αποσιωπούμε λοιπόν τις εξωτερικότητες του έργου, όχι τη φωνή της. Ο ήχος διατρανώνεται, οι φωνές είναι υπαρκτές, συνθέτοντας μια διαφορετική ηχητική και κινητική απεικόνιση των ψυχικών διαθλάσεων της Αντιγόνης. Ένα ηχητικό και κινητικό λεξιλόγιο, μια άλλη γλώσσα, εξωγλωσσική.
Πότε συναντήθηκες με την ιδέα της παράστασης που θ’ ανεβάσετε στις Ροές;
Ήτανε κάτι που προέκυψε από κοινού σε εμένα και στην συνεργάτιδα μου Τζένη Βαγκοπούλου. Η συνάντηση με την ιδέα της Αντιγόνης προέκυψε λίγο πριν από την πανδημία, βλάστησε και καρποφόρησε μέσα σε αυτή την χρονικότητα, μέσα στο άβατο των συνευρέσεων. Μέσα στο άβατο της δυνατότητας. Το παράδοξο αυτό πυράκτωνε την επιθυμία πραγμάτωσης. Ήμασταν ήδη μέσα στην Αντιγόνη, με τον πιο πιο οργανικό τρόπο.
Πώς συνδέεις την τραγική εικόνα-ιδέας της Αντιγόνης με το παρόν;
Η έννοια του τραγικού σήμερα, μέσα από τον προσδιοριστικό ρόλο της ταυτότητας και τα πεδία όπου αυτή εγγράφεται, αλλά και μέσα από τη διαχρονική του διάσταση ως διαμορφωτικός κανόνας στην περιπέτεια της ύπαρξης, λειτουργεί ως η πρώτιστη δυναμική που αντιτίθεται στην παραδοσιακή ηθική (αυτή του Κρέοντα για παράδειγμα), η οποία υπάγεται με αφοσίωση στον κυρίαρχο λόγο. Η Αντιγόνη, κατά την προσωπική μου άποψη, ενεστοποιεί την διάσταση αυτή, αλλά και την διαχείριση του τραγικού, με τον πιο γλαφυρό τρόπο. Η προσέγγιση μας επιχειρεί να αναδείξει την διαλεκτική μεταξύ της Άτης και της επιθυμίας, όπως αυτή ακμάζει στην λάμψη του τρομερού αυτού, εθελούσιου θύματος. Η Αντιγόνη σήμερα αποτελεί ένα συμβολικό πρόταγμα, κατάλληλο να σπονδυλώσει την ανερμάτιστη νεωτερικότητα, αλλά και να ρηγματώσει τις κυρίαρχες βεβαιότητες του αδιέξοδου, απόσυρσης και αδρανοποίησης.
Όσες φορές έχουμε συναντηθεί έχουμε συναντηθεί στα Εξάρχεια. Αυτή είναι η γειτονιά σου. Η δρομολογημένη μεταμόρφωση της τι σου λέει;
Η μεταμόρφωση της, είναι όντως δρομολογημένη. Αυτό είναι ένα πάρα πολύ καλό παράδειγμα για το πως, η Αντιγόνη επικαιροποιείται απανωτά στις μέρες μας. Προσδιορίζοντας την μεταμόρφωση ως δρομολογημένη, ταυτόχρονα συν δηλώνεται σε μεγάλο βαθμό, και η διάσταση του μη αναστρέψιμου. Πριν από λίγες μέρες (Κυριακή 20/11), έλαβε χώρα στην πλατεία των Εξαρχείων και τους γύρω δρόμους, ένα λαμπερό συμβάν. Τεράστιο πλήθος κόσμου διαδήλωνε ειρηνικά, χόρευε και τραγουδούσε με επαναστατημένο ρυθμό «…διάολε φύγε από μπροστά μου/ μου κρύβεις το θεό…». Θα μείνει νομίζω αλησμόνητο σε όλους το στιγμιότυπο ακραιφνούς σημειολογικής έντασης, όπου προτεταμένη από το πλήθος, μια κούκλα- μαριονέτα σε μέγεθος μικρού ανθρώπου ( ζωντανεμένη δεξιοτεχνικά), τοποθετημένη στον δρόμο, σα να στέκεται ακριβώς απέναντι από τις ένστολες μαριονέτες, χορεύοντας αγέρωχα, με παρρησία μικρού αγγέλου ( είναι ο ένας από τους τρεις μικρούς έρωτες του αγάλματος που γκρεμίσανε στην πλατεία). Εν συνεχεία απογειώνεται στον αιθέρα, όπου θα συναντήσει τα άλλα δύο αγαλματίδια. Τα τρία μαζί, εκεί ψηλά, ανέγγιχτα, γιορτάζουν την αλήθεια και την πυγμή της ύπαρξης. Ο χορός τους, η ρυθμική τους ανύψωση πάνω από την ανθρώπινη στάθμη, ήτανε η Αντιγόνη. Δεν γνωρίζω εάν αυτή η δράση κάτι θα μπορέσει να αλλάξει. Πιστεύω όμως στην αναγκαιότητα να συμβεί κάτι τέτοιο. Στον αέρα υπήρχε μια απροσδιόριστη πίστη σε κάτι. Μια πεποίθηση ικανή να συμβαντοποιήσει την ουσία της ύπαρξης. Μια αναγκαιότητα. Επιτακτική.
Ο διάλογος ανάμεσα μας συχνά ακουμπά την παραληρηματικότητα. Η σιωπή πια είναι δείγμα αδυναμίας. Σχεδόν δεν υπάρχει σαν στοιχείο ενός διαλόγου. Η σχέση σιωπής – σκέψης πια έχει αφαιρεθεί από την καθημερινότητα μας. Αυτό σε εσένα τι λέει;
Αυτό που θέτεις, είναι εξαιρετικά ουσιώδες. Σε ένα διάλογο, μια συνεύρεση, η σιωπή ισοδυναμεί με τον άλλο. Ακούω τον άλλο, σημαίνει επιτρέπω στον άλλο να υπάρξει. Και ταυτόχρονα στοχάζομαι. Πάνω στην έκφραση του. Επιτρέπω, ανοίγω χώρο για την ύπαρξη του άλλου. Η σιωπή είναι μια γέφυρα για το συν υπάρχειν.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Σκηνοθεσία/Δραματουργία/Σκηνικά: Παναγιώτης Καλυβίτης
Χορογραφία: Παναγιώτης Καλυβίτης, Τζένη Βαγκοπούλου
Ερμηνεύουν: Τζένη Βαγκοπούλου, Ευαγγελία Χατζητζάνου
Πρωτότυπη Μουσική / Live Performance: Τάσος Κοφοδήμος, Υβόννη Μέλισσα
Κοστούμια: Μάρθα Χαραλαμπίδου
Φωτισμοί: Δημήτρης Κουτάς
Φωτογραφίες/Trailer: Θάνος Κάγκαλος
Trailer score: Τεντ Ρέγκλης
Αφίσα: Πίνακας: Ίρις Δεπάστα / Γραφιστικά: Θάνος Κάγκαλος
Σκηνικές κατασκευές: Ηλίας Λιάγκος, Ορέστης Χατζηκωστής
Επικοινωνία: Χρύσα Ματσαγκάνη
