Είναι πραγματικά εντυπωσιακό ότι ένας Ολλανδός που ζωγράφισε πριν 500 χρόνια παραμένει ένας από τους πιο αποκαλυπτικούς ζωγράφους του κόσμου και μία από τις πρώτες διορατικές ιδιοφυΐες της τέχνης. Ο Ιερώνυμος Μπος φημίζεται περισσότερο για τις λεπτομερείς, συμβολικές και αφηγηματικές του αποδόσεις της σχέσης μεταξύ Παράδεισου και κόλασης μέσα από βιβλικά θεματικά τοπία, πάνω στα οποία εμφανίζονται φανταστικά, και συχνά μακάβρια όντα, άνθρωποι, ζώα, και τέρατα.
Οι πίνακές του απεικονίζουν τους παλιούς μύθους για την ηθική και τη μοίρα όλων των αμαρτωλών που υποκύπτουν στις απολαύσεις και τη διαστροφή τού εγώ. Αυτές οι διαχρονικές ιστορίες, που απεικονίζονται αριστοτεχνικά στον καμβά του Μπος, συνεχίζουν να αποτελούν μια πρόκληση για ερμηνεία και να τοποθετούν τον καλλιτέχνη ανάμεσα στους πιο πρωτοπόρους στοχαστές.
Το έργο του Μπος θεωρείται συχνά ένας μυστηριώδης οιωνός των συνεχιζόμενων υπαρξιακών αγωνιών του ανθρώπου. Ο ίδιος πήρε τον ρόλο ενός καλλιτεχνικού Νοστράδαμου που ζωγράφισε τα θέματα του σύγχρονου κόσμου πολλές γενιές πριν από την πραγμάτωσή του. Σήμερα, βλέπουμε πλάσματα που προέρχονται από τα πιο σκοτεινά βάθη της θάλασσας. Η υπερθέρμανση του πλανήτη και η μαζική ρύπανση συνεχίζουν να απειλούν τα νερά μας. Θρησκευτικοί πόλεμοι να μαίνονται στο διεθνές κοινωνικό και πολιτικό φάσμα, και τελικά, η διαρκής πάλη μεταξύ άγιου και αμαρτωλού να παραμένει τόσο επίκαιρη όσο και τότε.
•Ο Μπος ήταν ο πρώτος καλλιτέχνης που απέδωσε οπτικά όντα και βασίλεια πέρα από την ανθρώπινη εμπειρία. Η δημιουργία ενός κόσμου αλλόκοτου και μη πραγματικού ήταν επαναστατική σπάζοντας το status quo της παράδοσης, όπου οι καλλιτέχνες αναπαρίσταναν την πραγματικότητα χωρίς να ξεφεύγουν από τον κανόνα. Ο Μπος θεωρούσε ότι «φτωχός είναι ο νους που χρησιμοποιεί πάντα τις εφευρέσεις άλλων και δεν εφευρίσκει τίποτα ο ίδιος».
Ο Μπος φημίζεται για τις εικόνες του για την κόλαση – ως μεταφορά των μεγαλύτερων φόβων, αλλά και των βαθύτερων επιθυμιών μας. Είναι κορυφαίος δημιουργός της εικόνας του παραλογισμού και του τρόμου στην αέναη ανθρώπινη αναζήτηση ισορροπίας μεταξύ του φυσικού και του πνευματικού κόσμου.
Οι Σουρεαλιστές τον χαρακτηρίζουν ως τον πρώτο σύγχρονο καλλιτέχνη λόγω της τολμηρής του απόσχισης από την απεικόνιση της πραγματικότητας και της προσπάθειάς του να φέρει την εσωτερική ζωή και τους ασυνείδητους μηχανισμούς της από τις σκοτεινές περιοχές του μυαλού πάνω στον καμβά.
Χρειάζεται να επιστρέψει κανείς πολλές φορές και να παρατηρήσει ξανά και ξανά το έργο του Μπος για να αντιληφθεί το πυκνό περιεχόμενό του.
“Η ευχαρίστηση είναι τόσο εύθραυστη όσο το γυαλί” είναι μια φλαμανδική παροιμία που απεικονίζεται στην κάτω αριστερή πλευρά του διάσημου πίνακα του Μπος “Ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων” – δύο εραστές βρίσκονται σε μια γυάλινη φούσκα που αναδύεται από ένα λουλούδι και που αρχίζει να σπάει. Τέτοιες εικόνες υποδηλώνουν ότι η ζωή του Μπος, της οποίας λίγα είναι γνωστά, και οι μυστηριώδεις και συχνά συγκλονιστικές εικόνες του είχαν βαθιές ρίζες στη γήινη λαογραφία της εποχής του.
Ο Ιερώνυμος Μπος εκπροσωπεί την Ολλανδική Σχολή ζωγραφικής. Η συμβολή του όμως στη σύγχρονη τέχνη υπερβαίνει κατά πολύ μια τέτοια απλή ταξινόμηση.
Ο Καρλ Γιουνγκ τον θεωρεί πρωτοπόρο στην «ανακάλυψη του ασυνείδητου». Το ασύγκριτο αρχετυπικό του ύφος ορίζει την καλλιτεχνική κληρονομιά του και έχει επηρεάσει καλλιτέχνες κάθε γενιάς.
Κατά τη διάρκεια της ζωής του, το έργο του συλλέχθηκε σε πολλές χώρες της Ευρώπης και μιμήθηκε ευρέως από τους μαθητές και τους οπαδούς του. Παρά αυτή τη γενική εκτίμηση για το έργο του, και λόγω της πολυπλοκότητας του ύφους και των θεμάτων του, στα χρόνια μετά τον θάνατό του, η επίδρασή του δεν ήταν τόσο ισχυρή όσο άλλων ζωγράφων της εποχής του, όπως οι ζωγράφοι της Αναγέννησης. Ωστόσο, είχε ιδιαίτερη επιρροή σε συγκεκριμένους ζωγράφους του 16ου αιώνα, όπως ο Πίτερ Μπρίγκελ ο Πρεσβύτερος.
•Η πιο έντονη επίδρασή του αφορά στο σουρεαλιστικό κίνημα, στο οποίο οι καλλιτέχνες εισήγαγαν συμβολικές εικόνες και το παράξενο της πραγματικότητας στο έργο τους. Αυτό φαίνεται ιδιαίτερα στους πίνακες των Ζουάν Μιρό και Σαλβαντόρ Νταλί, που αντικατοπτρίζουν τις ονειρικές ιδιότητες του έργου του Μπος. Πιστεύεται ότι ο “Μέγας Αυνανιστής” του Ντάλι που ζωγράφισε το 1929 προήλθε σε μεγάλο βαθμό από τον πίνακα “Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων” του Μπος. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η Λεονόρα Κάριγκτον, που είδε τα έργα του Μπος στο Μουσείο του Πράδο το 1939 και άντλησε την έμπνευση που χρειαζόταν για τους δικούς της μυστικιστικούς και πνευματικούς πίνακες, που επίσης βασίζονται στο λεξιλόγιο του οργανικού βασιλείου (ειδικά των ζώων και της βλάστησης) και στη σχέση μεταξύ του ανθρώπου, του θηρίου και της φύσης
