Του Γιάννη Παναγόπουλου //
Καλώς όρισες στη συνέντευξη με την κριτικό τέχνης Βασιλίκα Σαριλάκη. Δεν είναι συμβατή με τους κανόνες του ίντερνετ που λένε ότι ένα κείμενο, για να διαβαστεί, πρέπει να είναι μικρής έκτασης. Ότι η γραφή του πρέπει να είναι απλή, εύκολα κατανοητή με το πρώτο γλίστρημα του ματιού στην οθόνη. Αυτή η γυναίκα ζει για την τέχνη. Έχει χειμαρρώδη άποψη για τον τρόπο που διαμορφώνεται εντός και εκτός Ελλάδας. Ο λόγος της, κυρίως όταν γίνεται άβολος για πρόσωπα και πράγματα που καθορίζουν το αισθητικό μας πεδίο, είναι φορτωμένος επιχειρήματα. Η Βασιλίκα τρέχει το blog art–noise. Σημείο αναφοράς αναγνωστών που αναζητούν πληροφορίες για τις τέχνες χωρίς τη δέσμευση μικροσυμφερόντων. Μιλήσαμε μαζί της. Η συνέντευξή μας είχε σημείο εκκίνησης τον τύπο. Τον κάποτε φουσκωμένο αφέντη της πληροφορίας που πλέον μοιάζει αλύτρωτα αναιμικός. Η Βασιλίκα έχει γράψει τα δικά της χιλιόμετρα εντός του. Και κάποτε είχε γράψει ένα best – seller κείμενο για το σεξισμό στα δημοσιογραφικά γραφεία.
–Ακούω για την ανεργία στον χώρο των media. Συνέχεια βλέπω και διαβάζω για νέα sites στην πιάτσα. Ανεργία θεωρούμε την μη μισθωτή εργασία; Εργασία δεν μπορεί να θεωρηθεί και εκείνη η δουλειά που αν και δεν πληρώνεται δημοσιευμένη γίνεται μέρος διαλόγου, διαμορφώνει άποψη;
– Οκτώ χρόνια μετά το ξέσπασμα της κρίσης η ανεργία στον χώρο των media έχει φτάσει στο ζενίθ. Το διαδίκτυο ούτως ή άλλως καταπίνει σταδιακά τον έντυπο Τύπο παντού αλλά στην Ελλάδα ουσιαστικά τον αποτελειώνει. Φταίει βέβαια κι η κακή του ποιότητα. Σύμφωνα με έγκυρες μελέτες, τα ελληνικά media έχουν σχεδόν καταργήσει τη δημοσιογραφική έρευνα, πολλά τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων αποτελούνται από μη διασταυρωμένες πληροφορίες ή φήμες και «ρεπορτάζ» από κουτσομπολιά, πλασάροντας ειδήσεις με φτηνό framing, (εξάπτοντας την περιέργεια, με σεξουαλικές αναφορές σε celebrities κλπ). Επίσης κάνουν στεγνά πολιτική προπαγάνδα και είναι οφθαλμοφανή πλέον τα pay rolls. Οι μισθοί στον Τύπο κατάντησαν φιλοδωρήματα, οι απολύσεις καθημερινές. Λογικό είναι πολλοί επαγγελματίες να στραφούν στο διαδίκτυο.
Υπάρχουν κι αυτοί, σαν κι εμένα που προκειμένου να συνεχίσουν να εκφράζονται αλλά και να επιτελούν το κοινωνικό λειτούργημα τους δημιουργούν τα δικά τους blogs όπου συχνά εργάζονται με μεγαλύτερο πάθος από πριν.. Η ποιότητα που προσφέρουν οι ανεξάρτητοι bloggers είναι συχνά πιο ενδιαφέρουσα από τις υποδουλωμένες υπηρεσίες στα μηντιακά «αφεντικά». Έχοντας δουλέψει παλιότερα στα τηλεοπτικά δελτία της ΕΡΤ δεν θα ξεχάσω ότι οι περισσότεροι διευθυντές ειδήσεων προέρχονταν αποκλειστικά από αθλητικό ή πολιτικό ρεπορτάζ και δεν είχαν ιδέα από τέχνη. Σκέψου ότι ο λόγος που απολύθηκα από την ΕΡΤ μετά από 6 χρόνια στα δελτία ειδήσεων ήταν γιατί αρνήθηκα ένα εξωφρενικό ρουσφέτι πολιτικής σκοπιμότητας.
Το Art Noise που δημιούργησα πριν λίγα χρόνια με λύτρωσε γιατί απελευθέρωσα όλες μου τις δημιουργικές δυνάμεις, ήρθα σε μια ελεύθερη επικοινωνία με το κοινό, εξερεύνησα πολλά νέα πεδία, ήρθα σε επαφή με το εξωτερικό και μερικές φορές προκάλεσα έναν νέο διάλογο πάνω σε θέματα πολιτισμού και παιδείας. Το ότι σήμερα δημιουργείται ένα σχολείο Waldorf και στην Ελλάδα, κάτι που οραματίστηκα ένα βράδυ και προώθησα μέσω του blog μου αδιαφορώντας για επισκεψιμότητα, δικαιώνει από μόνο του την ύπαρξη του Art Noise. To ότι ο πιτσιρικάς στην Ινδία που διάβαζε με αυτόματο μεταφραστήρι φανατικά το blog μου μεταμορφώθηκε τώρα σε καλλιτέχνη, επίσης. Αυτά ΔΕΝ πληρώνονται με χρήμα. Είναι αξίες από μόνα τους. Έχω δουλέψει σε ραδιόφωνα, τηλεόραση, περιοδικά, εφημερίδες,.. αλλά η επικοινωνιακή ευτυχία που μου δίνει το blog δεν συγκρίνεται με τίποτα.
– Είχες γράψει ένα μεγάλο κείμενο για τον σεξισμό στα media. Θυμάμαι την εποχή που life-style είχαν θεωρηθεί κείμενα – εντολές ζωής – γύρω από το τι πρέπει να έχει κάνει ο άνδρας ως τα 40 του. Τι πούρο πρέπει να καπνίζει. Πώς πρέπει να οδηγεί. Με πόσες γυναίκες πρέπει να έχει κάνει σεξ. Αυτή η εποχή, στον Τύπο, δεν έχει περάσει ανεπιστρεπτί;
– Δεν έχει περάσει. Οι εφημερίδες μιμούνται την TV. Επομένως καλά κρατεί όσο υπάρχουν πρωινάδικα με μοντελοβίζιτες και παρουσιάστριες γκόμενες καναλαρχών, αδίστακτες τατιανοπερσόνες και trash Πάνιες που κανιβαλίζουν τον κάθε φουκαριάρη, ροζ τηλέφωνα που χώνουν κάμερες σε μισάνοιχτα βρακιά. Ο κόσμος βαρέθηκε να βλέπει μες στη φτώχεια του λαμογιοθέμους που ζουν στην Ελβετία να βάζουν χέρι σε νέες Τζούλιες, πέφτουλες γεροκωστόπουλους, Αρναούτογλου να εξωραΐζουν τσόντες, Τατσόπουλους και Σπαλιάρες να κοκορεύονται, σεξιστικές διαφημίσεις και τα γνωστά. Φυσικά υπάρχει η βρωμιά του κέρδους πίσω απ’ τον τηλεπολτό. Η πορνεία έχει αυξηθεί κατακόρυφα. Η παλιά Τρούμπα ξαναζωντάνεψε. Τα μπουρδέλα μετονομάστηκαν studio, το trafficking, τα ναρκωτικά αυξήθηκαν. Υπάρχουν φοιτήτριες που πουλάνε το κορμί τους για μια τυρόπιτα και κατά τα άλλα θα πάει η νεολαία να δώσει 10 ευρώ να δει την Documenta;..
Ο σεξισμός λοιπόν δεν είναι θέμα μόνο κοινωνικό αλλά και θέμα πολιτισμού. Γι’ αυτό ασχολήθηκα στο Art Noise. Οι Ελληνίδες βράζουν σιωπηλά μέσα τους γι’ αυτό η ανάρτηση αυτή συμπλήρωσε 50.400 επισκέψεις μόνο στο blog μου χωρίς να συνυπολογίσουμε τις πάμπολλες αναδημοσιεύσεις. Μέχρι απειλές από νταβατζήδες δέχτηκα στο Facebook για αυτήν την ανάρτηση! Αλλά είμαι αισιόδοξη. Σήμερα ο αντισεξισμός είναι μια νέα ταυτότητα για γυναίκες αλλά και για άντρες.
– Σε ενδιαφέρει ο κόσμος της τέχνης. Ασχολείσαι μαζί του. Γράφεις γι’ αυτόν. Είναι μια περίοδος που έχει ανοίξει διάλογος γύρω από τα «δώρα» που θα φέρει η Documenta 14 στην καλλιτεχνική σκηνή της Ελλάδας. Ποια είναι η άποψη σου γι’ αυτό;
– Η άποψή μου υπό τον τίτλο «Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας» εκφράστηκε στο άρθρο που δημοσιεύτηκε στο TVXS, σε άλλα sites και φυσικά στο blog μου, το Art Noise. Η Documenta 14 χαρακτηρίζεται από έναν γιγαντισμό εκθέσεων πάνω από 40 χώρων στην Αθήνα, επομένως κανείς σοβαρός τεχνοκριτικός δεν θα επιχειρούσε μια συνολική αποτίμηση. Μπορεί κανείς να μιλήσει για τα ήδη πεπραγμένα και τις βασικές εκθέσεις της και κυρίως για την πολιτική ατζέντα της.
Το πεντάμηνο Preciado δεν νομίζω ότι πέρα από μερικές προκλήσεις και κάποια επιμέρους γεγονότα με ελληνικές συμμετοχές είχε ενδιαφέρον ή θα συζητηθεί στο μέλλον. Διότι τα λόγια έρχονται και φεύγουν σαν πουλιά! Το κατάλαβα από την πρώτη στιγμή όταν διάβασα στο δελτίο τύπου να λέει πως «οι queer και οι εργάτες στη βιομηχανία πορνό είναι το νέο προλεταριάτο» και τις άλλες ξεπερασμένες θεωρίες αποδόμησης και τη ρηχή όσο και γενικόλογη συνθηματολογία «κατά του νεοφιλελευθερισμού». Κατάλαβα το επίπεδο συζήτησης που θα προταθεί.
Τώρα. Οι κύριες εκθέσεις, ειδικά στο ΕΜΣΤ, έχουν ενδιαφέρον «κοινωνιολογικό» ή χαρακτηρολογικό αλλά περίμενα κάτι πολύ καλύτερο. Έργα δυνατά, με επικοινωνιακή δύναμη, έργα πολιτικά (αφού αυτή ήταν η επιλογή) όχι όμως τόσα σχολιογραφικά έργα που απλώς φιλολογούν.
Αυτό βέβαια με αναπτέρωσε. Συνειδητοποίησα ότι η Ελλάδα είναι σε καλό επίπεδο ακόμα. Ξύνουμε τον πάτο του βαρελιού αλλά με το ξύσμα κάνουμε έργα τέχνης αγαπητή Documenta. Ακόμα και η τρολιά της Biennale Αθήνας στην Ανάσταση είχε μια ζωντάνια και θα ‘πρεπε η «επαναστατική» αντινεοφιλελέ Documenta να την επισκεφθεί αφού «ήρθε να μάθει από την Αθήνα». Αλλιώς θα μας κάνει να σκεφτούμε ότι ήρθε να μάθει από τον Καμίνη και τους συνεργάτες της κι όχι από τον «λαουτζίκο» και τους «ιθαγενείς».
Η πολιτική ατζέντα της Documenta έχει πολύ ενδιαφέρον. Δεν είμαι απ’ αυτους που θεωρούν ναζιστική εισβολή την Documenta και καταριούνται τα τελάρα με τον Χίτλερ με τα ονόματα εκτελεσμένων ομοφυλόφιλων, διότι πρόκειται απλώς για ένα χαζό έργο. Ούτε με την άποψη ότι πρέπει να δοξάζουμε την Documenta που μας… καταδέχτηκε και να κάνουμε τον σταυρό μας διότι έδωσε δουλειά και σε μερικούς Έλληνες και ότι είμαστε καλλιτεχνικοί ραγιάδες που η Documenta θα μας μάθει επιτέλους τέχνη .
Το ότι ο Preciado (σ.σ. επιμελητής του Προγράμματος Δημόσιων Δράσεων της Documenta14) δήλωσε πως η Ελλάδα έχει έλλειμμα δημοκρατίας αποτέλεσε μια πρόκληση. Το ότι η επικεφαλής του ελληνικού γραφείου της DocumentaΜαρίνα Φωκίδη δήλωσε πως η ελληνική κυβέρνηση δεν στηρίζει την σύγχρονη τέχνη και δεν έχει στρατηγική για τα εικαστικά και πως δεν υπάρχει εικαστικός θεσμός όπως ένα σοβαρό μουσείο προσβάλλοντας το ΕΜΣΤ κατάμουτρα, το θεωρώ και πάλι προσβολή που δεν κατάφερε ο Szymczyk να ανασκευάσει αισθητά στη συνέντευξη τύπου που τα έθεσα επί τάπητος… Επίσης εστίασαν στη δικτατορία αλλά δεν είπαν λέξη για τις οικονομικές επιθέσεις Σόιμπλε, τις Γερμανικές αποζημιώσεις και τη ναζιστική εισβολή στην Ελλάδα που για κακή τους τύχη η επέτειός της συνέπεσε με τη μέρα της συνέντευξης τύπου. Ως ατίθασο λοιπόν δημοσιογραφικό μυαλό και ψείρας τεχνοκριτικός όφειλα να αναρωτηθώ:
Γιατί ήρθε η Documenta Αθήνα; Ποιος επωφελείται από αυτό; Τι δηλώσεις έκανε; Ποιους Έλληνες καλλιτέχνες και ποιους ξένους επέλεξε; Με ποιον τρόπο; Τι μηνύματα δίνει; Θέλει να μας εκπολιτίσει κι εμείς κομπλάραμε; Πώς αντέδρασε η ελληνική σκηνή; Θα συνεχίσει να παίζει ρόλο στην Ελλάδα αφού τελειώσει; Θα δούμε τον Szymczyk που δήλωσε πως θα παραμείνει στην Ελλάδα και διευθυντή του μουσείου Μπενάκη για παράδειγμα; Γι’ αυτό έγραψα το άρθρο..
–Το Κάσελ είναι ο Βόλος της Γερμανίας. Η Αθήνα είναι πρωτεύουσα χώρας. Μπορούμε να πούμε πως αυτό έστω και συμβολικά είναι μια ανισορροπία; Το Κάσελ έχει τον έλεγχο της έκθεσης. Εκείνο έχει βάλει τα χρήματα. Εκείνο δεν αποφασίζει;
– Με 70 εκατομμύρια ευρώ το Kassel έγινε ένας Βόλος μαικήνας! Εκείνο φυσικά αποφασίζει και βασικά ο καλλιτεχνικός διευθυντής του είναι ο απόλυτος άρχων. Έτσι έρχεται εδώ με τουπέ όχι επαρχιακής πόλης βέβαια, γι’ αυτό παρατάσσει στη συνέντευξη τύπου έναν «λόχο» 280 ανθρώπων επί σκηνής για να μας δείξει το φαραωνικό του μέγεθος αλλά και να μας πείσει για το εργώδες της ειλικρινούς προσπάθειάς του.. Το πρόβλημα δεν είναι η Documenta που έχει μια πολύ σημαντική Ιστορία πίσω της αλλά η σημερινή της διαχείριση. Διότι η τέχνη είναι πάνω απ΄ τα λεφτά. Πείθει από το πόσο θα την εκτιμήσει κοινό και ειδικοί και πόσο θα μείνει στην Ιστορία.
– Πολλοί μιλούν για την είσοδο του ντοκουμενταρίσματος στην τέχνη. Το θεωρούν το συναρπαστικό φρέσκο που διευρύνει τα όρια της. Η άποψή σου γι’ αυτό ποια είναι;
–Φρέσκο; Ούτε καν. Καταρχάς από την εποχή της Αναγέννησης παρουσιάζεται μια τάση κοινωνιολογικής προσέγγισης της τέχνης. Σήμερα γίνεται ένα αναμάσημα της κοινωνιολογικής τέχνης που εμφανίστηκε στα ’90ς στην Αμερική εκφραζόμενη κυρίως τότε με φωτογραφίες από τον Τρίτο Κόσμο και αναξιοπαθούντων του δυτικού καπιταλισμού. Αυτό εντασσόταν στην αρχή της παγκοσμιοποίησης και ενείχε και πολιτική σκοπιμότητα. Το είχε εντοπίσει κι ο Χρήστος Ιωακειμίδης τότε. Και δεν είχε να κάνει καθόλου με τη ριζοσπαστική κοινωνιολογική τέχνη που πρωτοαναδύθηκε ως ρεύμα μετά τον Μάη του ’68 από τον γκουρού της τέχνης Pierre Restany.
Σήμερα, υπάρχει μια υβριδική κατάσταση «κοινωνιολογικής προσέγγισης» που φτάνει ως το ευθύ πολιτικό πρόταγμα κι όπως είδαμε στην Documenta 14 μάς λένε ούτε λίγο ούτε πολύ και τι πολίτευμα πρέπει να ‘χουμε όταν ο ..πολύς Preciado αποφαίνεται ότι η κοινοβουλευτική δημοκρατία δεν είναι η λύση!
Έτσι νομιμοποιείται ο κάθε trendy διανοούμενος ή καλλιτέχνης να το παίξει «χαλίφης στη θέση του χαλίφη» σαν τον Ιζνογκούντ, πλασάροντας κραυγαλέα πολιτική και καλλιτεχνική πρόκληση..
Το θέμα είναι ότι η παλιότερη πολιτική τέχνη είχε αυθεντικά κίνητρα. Μαγκιά ήταν αυτό που έκανε π.χ ο HansHaacke σε χαλεπούς καιρούς hard core καπιταλισμού κι όχι ο fake Ai Weiwei που φωτογραφίζεται με τους θαλασσοπνιγμένους πρόσφυγες για να αναχωρήσει με το ελικόπτερο δυο ώρες μετά από τη Λέσβο.. Κι ακόμα χειρότερα η διψασμένη για fame & money ελαφρολαϊκή Marina Abramovic που στην περιφερειακή Αθήνα δοξάζεται ενώ στις μητροπόλεις κράζεται… Σήμερα έντονη πολιτική τέχνη έχουμε κυρίως στην street art και πολύ λιγότερο σε εκθέσεις.
Φυσικά, μετά την αποπληξία της πλήξης που ζήσαμε με τη μεταμοντέρνα σούπα αυτό τουλάχιστον ανάβει τα αίματα! Και πέφτει και πολύ γέλιο και τρολιά με την εκάστοτε ταρζανιά που προτείνει ο κάθε εθνοσωτήρας καλλιτέχνης υπό το trendy πρόσχημα «οι πολιτικοί τα ‘καναν σκατά». Αλλά όλες αυτές οι «συσκέψεις» σε στρογγυλά ή οβάλ ή τρίγωνα τραπέζια πέρα από την επικοινωνιακή τους διάσταση δεν είδα να οδηγεί και σε καμιά ανατροπή… Απλώς φουσκώνουν το βιογραφικό του καλλιτέχνη-θαμώνα.
–Τι είναι νέο στην εικαστική σκηνή της Ελλάδας;
– Εξαρτάται τι εννοούμε νέο. Όταν π.χ. η σύζυγος του διευθυντή της Documenta, Αλεξάντρα Μπαχτσετζή, χορεύει με γόβα στιλέτο και εισάγει το σεξ στη χορευτική περφόρμανς είναι νέο; Είναι νέα μόδα; Τι είναι; Προτιμάμε τη μόδα ή την τέχνη; Την κενή πρόκληση; Την γκλαμουριά με στρας; Σωρούς από σκουπίδια; Χιπστεριές; Τι;
Απαντώ. Η προκλητική τέχνη, που στοχεύει να πουλήσει πνεύμα ή extravagance φόρμες μπορεί να αφήνει ένα μαζικό κοινό με ανοιχτό το στόμα αλλά ο εντυπωσιασμός κρατάει όσο μασάς μια τσίχλα. Μετά την πετάς και πας για άλλα. Όταν το έργο δεν μπορεί να μιλήσει, να εκπέμψει ενέργεια, να σου σφηνώσει μια ιδέα ανατροπής στο μυαλό, να σε τρολάρει, να σε κάνει να συγκινηθείς, ακόμα και να κλάψεις, δεν τα κατάφερε ποτέ να ζήσει. Τότε αποτελεί απλώς μια «τέχνη του αμφιβληστροειδούς» όπως έλεγε ο σοφο-Duchamp. Τραβάει το μάτι αλλά απουσιάζει η στόχευση και το αποτέλεσμα στον θεατή… Δεν έχει «αίμα» που λέει ο Νίκος Χαραλαμπίδης. Δεν υπάρχει «εκτίναξη» που θα ‘λεγε ο… Βατόπουλος! Αυτό άλλωστε είχε στηλιτεύσει από αρχαιοτάτων ετών ο Κώστας Αξελός όταν μιλούσε για τη σύγχρονη τέχνη «της ευρεσιτεχνίας». Η τέχνη της «καλής πατέντας» είναι ένα απλό bricollage… Και με συγκινεί όσο κι ένα πόμολο!
Έτσι λοιπόν τα έπεα πτερόεντα της Documenta δυσκολεύονται να πείσουν τον Έλληνα που είναι πολύ σουρεαλιστικός και διονυσιακός τύπος. Ζει μια χαρά προκλήσεις και στα σκυλάδικα. Το ντύσιμο φερ’ ειπείν της Marta Menujin το ‘χει πρωτοδεί στον Φλωρινιώτη και στον Μάγκα ή στα πανηγύρια που αγνοεί ο Γερμανός. Δεν είναι ντροπαλός προτεστάντης να μασήσει με ecosexual performances κι αυτό το απέδειξε ο Tότσικας στο Outlook σεξουαλιζόμενος με ένα καρπούζι! Επίσης ο Έλληνας επειδή γνωρίζει εκ φυλής την καραγκιοζοπονηριά και τη λαμογιά σε όλο τους το μεγαλείο – άλλωστε για αυτό χρεοκοπήσαμε- εύκολα θα επιδοθεί στην τρολιά και το κράξιμο όταν του πουλήσουν προχώ τέχνη για μεταξωτές κορδέλες. Αυτό δεν το συνυπολόγισε η Documenta. Τα έξοχα βιντεάκια που έφτιαξαν τα ΔΟΚΟΥΜΕΝΑ είναι προϊόν αυτής ακριβώς της έξυπνης τρολιάς.
Ωστόσο το νέο υπάρχει. Είναι η νέα ψυχεδελική/πολιτική τέχνη από πολύ άξιους καλλιτέχνες, είναι η ελληνική street art, είναι ευφυείς ανατρεπτικοί καλλιτέχνες που σχολιάζουν την κρίση, άλλοι/ες ρομαντικοί/ες που κάνουν μια ευαίσθητη τέχνη, άλλοι με προσωπικά ιδιώματα που εκφράζουν τον καιρό με διεθνείς επιρροές, κινηματογραφιστές που συνδυάζουν ταινίες με φωτογραφία, καλλιτέχνες που κάνουν εκπληκτικά installations,animations που συνδέονται με κινήματα, την τέχνη της τρολιάς που σου κλείνει το μάτι κλπ.
– Το καλοκαίρι του 2017 κλείνουν 50 χρόνια από το καλοκαίρι του 1967. Θυμάσαι το «Καλοκαίρι της Αγάπης»; Οι hippies έφεραν μια νέα πνοή στον πολιτικό και καλλιτεχνικό διάλογο. Κατά τη γνώμη σου, ποιο ήταν το μεγαλύτερο «δώρο» που έφεραν στην αισθητική;
–Τι δεν θα ‘δινα να είχα ζήσει εκείνη τη μυθική εποχή! Μιλάμε για το peak του μοντερνισμού, μιλάμε για την αποθέωση της ανατροπής και της ρήξης σε τόσα πολλά πεδία… Το πνεύμα των ‘70ς κρατάει μέχρι το 1975 στην πραγματικότητα. Τότε κλείνουν κι οι λογαριασμοί με τον πόλεμο στο Βιετνάμ και ως τότε ολοκληρώνονται τεράστιες καινοτομίες.
Το 1971 πατάμε στο φεγγάρι, ανακαλύπτουμε τον πρώτο μικροεπεξεργαστή υπολογιστών και το 1973 το κινητό τηλέφωνο. Ιδρύεται η Greenpeace και είναι στα πάνω του το φεμινιστικό κίνημα. Είναι η γνωστή εποχή του μυθικού ροκ, της ψυχεδέλειας, του εσωτερισμού, του Μάη του ’68 κι άλλων εξεγέρσεων. Στην Αμερική στις τεράστιες διαδηλώσεις κατά του Βιετνάμ συλλαμβάνονται 12.000 άτομα! Ο Νίξον δεν παίζει! Σήμερα υπάρχουν ακόμα ενεργοί hippies κι είναι μόδα τα ’70ς. Υπάρχουν κι ενεργοί Fluxus και σουρεαλιστές στο Παρίσι!
Η τέχνη των ’70ς είναι μια εποχή «μοντέρνου διαφωτισμού». Ο Harold Szeemann, ο οποίος παρουσίασε το 1972 την Documenta 5 του Kassel ανέδειξε όλες τις τάσεις της σημερινής σύγχρονης τέχνης όπως την εννοιολογική τέχνη, την Land Art, την αφαιρετική, την Arte Povera, το Fluxus, τις performances, τα happenings κλπ. Αυτό δηλαδή που αποκαλούμε σήμερα avant– garde. Η διεθνούς κύρους επιμελήτρια ιστορικών εκθέσεων Adelina vonFurstenberg που την έζησε, μου εκμυστηρεύτηκε πρόσφατα πως αυτή η Documenta ήταν που την μύησε στην τέχνη και την ενέπνευσε κι αναρωτήθηκε: «Μπορεί η σημερινή Documenta να εμπνεύσει κάποιον πραγματικά;»
– Ποια ήταν η πιο “ένδοξη” στιγμή της ελληνικής σύγχρονης τέχνης;
– Με αφετηρία το Outlook το 2003 είχαμε καλές εκθέσεις. Επειδή μου ζητάς μόνο μια περίπτωση θα αναφερθώ στην 4η biennale Θες/νίκης το 2013 με διευθύντρια την Κατερίνα Κοσκινά και κεντρική curator την Adelina vonFurstenberg που πήρε και τον Χρυσό Λέοντα στην biennale Βενετίας μετά… Η κεντρική έκθεση ήταν πάρα πολύ ενδιαφέρουσα και ουσιαστική όπως κι έκθεση της Κατερίνας Κοσκινά και του Ντένη Ζαχαρόπουλου. Δεν υπήρχαν δηθενιές. Συνεργάστηκαν 5 μουσεία και πολλοί φορείς της πόλης. Και κόστισε μόλις ένα εκατομμύριο! Εύχομαι η Κ. Κοσκινά να καταφέρει ξανά κάτι ανάλογο και στην Αθήνα με κορμό το ΕΜΣΤ..
– Ποιος είναι κατά την γνώμη σου ο νέος Έλληνας καλλιτέχνης που ακόμα δεν έχουμε μάθει τη δουλειά του αλλά πρέπει να το κάνουμε το συντομότερο δυνατό;
– Είναι αυτός που κρύβεται μέσα στην απελπισία της σημερινής κατάστασης των νέων καλλιτεχνών. Που κάνει συγκλονιστικά έργα αλλά δεν τα θεωρεί σημαντικά. Γιατί όσοι κρύβονται είναι συνήθως κι οι πιο ευαίσθητοι και οι πιο ψαγμένοι… Αυτόν ψάχνω.
– Στέγη Γραμμάτων κ τεχνών. Ίδρυμα Στ. Νιάρχος. ΕΜΣΤ. Οι χώροι φιλοξενίας τέχνης στην Αθήνα διευρύνθηκαν ξαφνικά. Αυτό τι μπορεί να σημαίνει για την ελληνική σκηνή της τέχνης;
–Αυτό σημαίνει ότι εκσυγχρονιστήκαμε επιτέλους. Θεωρώ ότι και οι 3 χώροι θα δουλέψουν αρκετά με συνέργειες κι έχουν πολύ καλά στελέχη. Ειδικά ελπίζω στο ΕΜΣΤ που σταδιακά θα διαμορφώσει με επιτυχία τη νέα του ταυτότητα..
Είμαι σχεδόν σίγουρη πως μόλις η Ελλάδα ξαναστηλωθεί στα πόδια της θα λάμψει και πάλι η τέχνη κι ο πολιτισμός μας με μια νέα φόρα. Είναι στο χέρι μας. Αρκεί να γίνει μια ουσιαστική αναθεώρηση περιεχομένου και λειτουργικότητας τόσο στην παιδεία όσο και στο σαθρό μηντιακό τοπίο. Πίσω δεν υπάρχει. Μόνο μπροστά.
