Μάνος Λοΐζος. Ο Συνθέτης. «απ' τη μνήμη στην καρδιά» fragilemag.gr

Μάνος Λοΐζος. Ο συνθέτης που περνάει «απ’ τη μνήμη στην καρδιά»

του Γιάννη Παναγόπουλου //

Ας επιστρέψουμε στο 1982. Λίγοι μπορούσαν να διανοηθούν τον πόνο που βίωνε. Ο Μάνος Λοΐζος έφυγε από τη ζωή, έφυγε από τη μουσική χτυπημένος από πρόβλημα υγείας -δεύτερο θανατηφόρο εγκεφαλικό επεισόδιο- σε ηλικία, μόλις, 45 ετών την Παρασκευή 17 Σεπτεμβρίου εκείνης της χρονιάς. Μετρώντας τον χρόνο αντίστροφα, είχε προηγηθεί το ταξίδι του στη Σοβιετική Ενωση, σε νοσοκομείο της Μόσχας.

Το άκουσμα του θανάτου του άφησε άφωνους τους Ελληνες. Ο Μίκης Θεοδωράκης δήλωσε: «Ο πρόωρος χαμός του αποτελεί τραγωδία σε εθνική διάσταση»… Η Χάρις Αλεξίου, πρόεδρος της Ενωσης Τραγουδιστών Ελλάδας, είπε: «Να πας στο καλό Μάνο και σ’ ευχαριστούμε. Σε ευχαριστούμε γιατί ήσουν ο πρώτος που μας πήρε από το χέρι και μας έμαθε να αγωνιζόμαστε για τα δίκαιά μας. Σ’ ευχαριστούμε γιατί μας άφησες τα τραγούδια σου»…

Ογδόντα χρόνια μετά τη γέννηση του σπουδαίου Ελληνα συνθέτη, το Σάββατο 8 Σεπτεμβρίου στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού θα πραγματοποιηθεί η συναυλία αφιέρωση μνήμης σ’ εκείνον. Η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης θα τιμήσει με μία πρωτότυπη μουσική συνάντηση τον αξέχαστο δημιουργό. Η ΚΟΘ συναντά στη σκηνή του Ηρωδείου την ερμηνεύτρια και συνεργάτιδα του Μάνου Λοΐζου, Δήμητρα Γαλάνη, έναν από τους ξεχωριστούς σύγχρονους τραγουδοποιούς, τον Φοίβο Δεληβοριά, και μία από τις ξεχωριστές λαϊκές φωνές της χώρας μας, τη Γιώτα Νέγκα, για να ερμηνεύσουν γνωστά τραγούδια του σπουδαίου δημιουργού σε συμφωνικές διασκευές, αναζητώντας εκλεκτικές συγγένειες με κλασικούς συνθέτες, μέσα από νέες, ανατρεπτικές, ενορχηστρώσεις. Παράλληλα, η ΚΟΘ θα παρουσιάσει τη συμφωνική σουίτα «Loizos Recomposed» του Αντώνη Σουσάμογλου, βασισμένη σε μουσικά θέματα του τιμώμενου συνθέτη. Διευθύνει ο Μίλτος Λογιάδης. H συναυλία πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης στις 6 και 7 Οκτωβρίου 2017 (μία συμπαραγωγή ΚΟΘ – ΟΜΜΘ).

Η Γιώτα Νέγκα, μία από τις πρωταγωνίστριες της βραδιάς που θα πραγματοποιηθεί στο Ηρώδειο, επιστρέφει σ’ εκείνη την πολύ ιδιαίτερη στιγμή που συναντήθηκε με τη δουλειά του Μάνου Λοΐζου. Μας λέει: «Η πρώτη φορά που άκουσα κάτι από Λοΐζο δεν έγινε από δική μου επιλογή… Ημουν παιδί όταν άκουσα το “Δεν θα ξαναγαπήσω” στο σπίτι των γονιών μου. Θυμάμαι πόση εντύπωση μου έκαναν τα πρόσωπα της οικογένειάς μου όταν το τραγουδούσαν, με εκείνο το χαρακτηριστικό αχνό χαμόγελο της απόλυτης χαράς και λύτρωσης. Ετσι αποτυπώθηκε μέσα μου και μέχρι σήμερα έχει μείνει αναλλοίωτο. Μου χαρίζει ακριβώς τα ίδια συναισθήματα κάθε φορά που το ακούω ή το τραγουδώ. Πάντα, από την πρώτη στιγμή, τα τραγούδια του φώλιαζαν μέσα μου ατόφια και ολόκληρα με την ευγένεια της μοναδικής μελωδίας του, τις καθαρές εικόνες του… Δεν τον γνώρισα, αλλά πιστεύω πως η ευγένεια και η καθαρότητα ήταν κύριο χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του. Ο Μάνος Λοΐζος για την ελληνική μουσική είναι μεγάλη κληρονομιά.
Ενα τεράστιο πηγάδι έμπνευσης, μελωδίας, καθαρών εικόνων και συναισθημάτων που το νερό του μας ξεδιψάει και θα μας ξεδιψάει πάντα».

Ο Αντώνης Σουσάμογλου, συνθέτης του έργου «Loizos Recomposed» μας απαντά στην ερώτηση «Τι είναι ο Μάνος Λοΐζος για την ελληνική μουσική;» λέγοντας: «Επειδή έφυγε τόσο νέος, το έργο του έχει συνδεθεί άρρηκτα με την εποχή της Μεταπολίτευσης. Μέσα στον “larger-than-life” επικό Θεοδωρακικό κόσμο της εποχής, ο Λοΐζος είναι ένας ποιητής σε ανθρώπινες διαστάσεις. Μέσα σε μια εποχή μαζικών κινημάτων, ο Λοΐζος είναι ένας μοναχικός παρατηρητής. Συνδιαλέγεται με πολύ προσωπικές στιγμές του ακροατή, ενώ ταυτόχρονα είναι κοινός τόπος όλων. Το άλλο εντυπωσιακό με το έργο του Λοΐζου είναι το πόσο καλειδοσκοπικό είναι. Μέσα στον σχετικά μικρό δημιουργικό χρόνο της ζωής του έχει δουλέψει το ίδιο πετυχημένα σε τόσες διαφορετικές πτυχές του τραγουδιού. Εχει κάνει πολιτικό τραγούδι, λαΐκό, έντεχνο, ερωτικό, ροκ, έχει μελοποιήσει ποίηση και νομίζω πως για πολλά χρόνια ακόμη οι επόμενες γενιές θα συνεχίσουν να ανακαλύπτουν με την ίδια έκπληξη πόσα πολλά από τα κομμάτια που ξέρουν και σιγοτραγουδούν είναι δικά του».

Ο Μάνος Λοΐζος γεννήθηκε στις 22 Οκτωβρίου του 1937 στην Αλεξάνδρεια. Είχε κυπριακή καταγωγή. Σε ηλικία επτά ετών άρχισε να μελετά βιολί.

Αποφοίτησε από το Αβερώφειο Γυμνάσιο το 1955, ήλθε στην Αθήνα με σκοπό να σπουδάσει. Γράφτηκε στη Φαρμακευτική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά στις αρχές του 1956 την εγκατάλειψε με σκοπό να φοιτήσει στην Ανωτάτη Εμπορική. Για ένα σύντομο χρονικό διάστημα φοίτησε στη Σχολή Βακαλό σπουδάζοντας ζωγραφική. Το 1960 εγκατέλειψε τις σπουδές του στο πανεπιστήμιο. Εργάστηκε περιστασιακά προκειμένου να επιβιώσει: ως σερβιτόρος, ως γραφίστας σε διαφημιστικές εταιρείες, ως μουσικός σε μπουάτ.

Ηταν μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Στα τέλη του 1961 αρχές του 1962 πήρε μέρος σε μια πρωτοβουλία συγκρότησης του Συλλόγου Φίλων της Ελληνικής Μουσικής. Την άνοιξη του 1962, ο Μίκης Θεοδωράκης τον «επιστράτευσε» ως διευθυντή της χορωδίας του Συλλόγου Φίλων της Ελληνικής Μουσικής στις παραστάσεις της Ομορφης Πόλης. Ο Μάνος Λοΐζος στην Αθήνα αρχικά φιλοξενήθηκε στο σπίτι της πρώην συζύγου του καθηγητή των Γαλλικών που είχε στην Αλεξάνδρεια, Διδούς Πετροπούλου, η οποία εργαζόταν στο Εθνικό Ιδρυμα Ραδιοφωνίας. Αυτή τον σύστησε στον Μίμη Πλέσσα, ο οποίος μεσολάβησε για να πραγματοποιήσει την πρώτη δισκογραφική του συνεργασία στη δισκογραφική εταιρεία Φιντέλιτι. Το 1962 ο Μάνος Λοΐζος ηχογράφησε το πρώτο του σαρανταπεντάρι «Το τραγούδι του δρόμου» σε στίχους Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα και ερμηνεία από τον Γιώργο Μούτσιο.

Ο Μάνος Λοΐζος τον Μάρτιο του 1965 παντρεύτηκε την πρώτη του σύζυγο Μάρω Λήμνου. Μαζί της απέκτησε μία κόρη, τη Μυρσίνη. Τον Σεπτέμβριο του 1967, με την επιβολή της χούντας των συνταγματαρχών, έφυγε για την Αγγλία, για να επιστρέψει στην Ελλάδα στις αρχές της επόμενης χρονιάς. Το 1971 γνώρισε τη δεύτερη σύζυγό του, ηθοποιό Δώρα Σιτζάνη.

Τον Οκτώβριο του 1981 μπήκε στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο με περικαρδίτιδα και νεφρική ανεπάρκεια και στο τέλος του χρόνου ταξίδεψε στη Μόσχα για ιατρικές εξετάσεις. Στις 8 Ιουνίου του 1982 υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο και νοσηλεύθηκε επί έναν μήνα σε νοσοκομείο. Τον Αύγουστο ταξίδεψε για νοσηλεία στη Μόσχα, όπου στις 7 Σεπτεμβρίου υπέστη δεύτερο εγκεφαλικό επεισόδιο. Πέθανε δέκα ημέρες αργότερα στις 17 Σεπτεμβρίου του 1982.

Στη διάρκεια της καριέρας του συνεργάστηκε με τον Λευτέρη Παπαδόπουλο, τον Φώντα Λάδη, τον Γιάννη Νεγρεπόντη και τον Δημήτρη Χριστοδούλου στους στίχους και με τους ερμηνευτές Στέλιο Καζαντζίδη, Μαρία Φαραντούρη, Χάρις Αλεξίου, Γιώργο Νταλάρα, Γιάννη Καλατζή, Δήμητρα Γαλάνη κ.ά. Τελευταίος δίσκος του ήταν τα «Γράμματα στην αγαπημένη» σε στίχους του Τούρκου ποιητή Ναζίμ Χικμέτ με απόδοση στα ελληνικά του Γιάννη Ρίτσου.

To 2007 χαρακτηρίστηκε από τον μουσικό χώρο ως Ετος Μάνου Λοΐζου και τιμήθηκαν τα 70 χρόνια από τη γέννησή του και τα 25 χρόνια από τον θάνατό του.