του Νίκου Βλάχου //
Οι νάρκισσοι διαλέγουν επάγγελμα που εκτοξεύει και τονώνει αδιάκοπα το εγώ τους. Πολιτική, θέατρο, αθλητισμός, θέσεις εξουσίας στον επιχειρηματικό στίβο. Τα άτομα με έντονες ναρκισσιστικές τάσεις ενεργούν με χαρακτηριστικό και προβλέψιμο τρόπο.
Άρνηση και αυταπάτες
Οι νάρκισσοι δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα. Έρχεται σε ευθεία αντίθεση με αυτό που επιθυμούν να ενσαρκώσουν.
Η πραγματικότητα είναι ταυτόσημη με την οδύνη. Ο αμυντικός μηχανισμός της άρνησης τούς βοηθά να αντέχουν καταστάσεις που τους προκαλούν αρνητικά συναισθήματα. Το να τρέφουν αυταπάτες λειτουργεί παρηγορητικά προς τους ίδιους. Η κατασκευή μιας εναλλακτικής πραγματικότητας που εξυπηρετεί τους ίδιους είναι μια προσφιλής τακτική.
Ψέμα
Για τους ναρκισσιστές οι αυταπάτες είναι περισσότερο μια εσωτερική διαδικασία, ενώ το ψέμα και η άρνηση μπαίνουν πάντα στο κάδρο των διαπροσωπικών σχέσεων.
Η ναρκισσιστική προσωπικότητα δεν προσανατολίζεται στην ενδοσκόπηση ούτε και στην αναζήτηση ουσιαστικών λύσεων.
Ενδιαφέρεται περισσότερο για την επικύρωση του αφηγήματός της και της δικής της αλήθειας από τους άλλους, ώστε να ρυθμίζει την ασταθή αυτοεκτίμησή της.
Οι άλλοι υπάρχουν ως προέκταση δηλαδή των αναγκών τους, ως καθρέφτισμα του δικού τους και μόνο βλέμματος. Η εκδοχή της πραγματικότητας είναι μία. Η αλήθεια επίσης. Και φυσικά μαντέψτε: Οι ναρκισσιστές έχουν την αποκλειστικότητα αλλά και όλα τα δικαιώματα από καταβολής κόσμου… Είτε είναι κανείς μαζί τους είτε εναντίον τους.
Για τους ναρκίσσους το ψέμα επιστρατεύεται συχνά για να προσεταιριστούν ανθρώπους διαστρεβλώνοντας τα γεγονότα, στα οποία πρωταγωνιστούν πάντοτε ως θύματα και οι άλλοι ως απόλυτοι θύτες.
Ουσιαστικά είναι εύκολο να διακρίνει κανείς το νάρκισσο μόνο και μόνο από το γεγονός ότι φαντάζει να υποφέρει από τη μοναξιά της κορυφής, στην οποία τοποθετεί τον εαυτό του.
Είναι συχνά επίσης έρμαιο ενός φαινομενικά αδιανόητα κακού ανθρώπου. Ο αντίπαλός του φαντάζει ως μια καρικατούρα υπέρτατης κακίας μέσα στην υπερβολή, το δράμα, και την εξωφρενικότητα των περιγραφών και των προθέσεων του ναρκισσιστή. Οι φίλοι των σόσιαλ μίντια αποτελούν την καλύτερη λύση και το καλύτερο κοινό για το σόου του.
Προβολή
Ο πιο συνηθισμένος τρόπος των ναρκισσιστών είναι να δημιουργούν εναλλακτικές αφηγήσεις διαμέσου του μηχανισμού της προβολής.
Αν επιμένουν να λένε ότι κάποιος τους ζηλεύει και τους αντιγράφει, τότε ξέρετε αυτομάτως ότι ο ναρκισσιστής ζηλεύει και αντιγράφει. Εάν λένε ότι το άλλο άτομο ήταν σκληρό μαζί τους, τότε ξέρετε ότι ο ναρκισσιστής υπήρξε αδυσώπητα σκληρός για το άλλο άτομο. Αν λένε ότι το άλλο άτομο τους είπε ψέματα και τους εξαπατούσε, τότε ξέρετε ότι ήταν αυτός που έπραττε έτσι.
Φυσικά αυτό δε σημαίνει ότι και η άλλη πλευρά δεν θα έχει κάποιες συμπεριφορές που δυσκολεύουν το ναρκισσιστή, ωστόσο αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι η προσπάθεια από τη μεριά του να εξαλείψει κάθε δική του ευθύνη και κάθε δικό του λάθος. Ο μηχανισμός αυτός του επιτρέπει να απαλλάσσει τον εαυτό του από ενοχές και τον βοηθά να διατηρεί μια όσο το δυνατόν πιο ακέραια εικόνα για το κατά τα άλλα εξαιρετικά εύθραυστο και κατακερματισμένο του εγώ.
Κατασκευάζοντας σενάρια
Οι ναρκισσιστές επιχειρούν να περικόψουν μια ιστορία και να παρουσιάσουν μόνο το σημείο που τους συμφέρει. Αφήνουν απέξω δικές τους πράξεις ή τις παρουσιάζουν με απλοϊκό και ασαφή τρόπο.
Αντίθετα, τοποθετούν κάτω από μεγεθυντικό φακό τις αντιδράσεις των άλλων. Μπορεί να ξεκινήσουν μάλιστα ακριβώς από εκεί κάνοντας τους ανήξερους για το τι προηγήθηκε ή υποβαθμίζοντάς το.
Χρησιμοποιούν τη γλώσσα με τρόπο που αναπλαισιώνει το περιεχόμενο των πράξεών τους. Για παράδειγμα: “Δε σου ασκώ έλεγχο, απλώς θέλω για σένα το καλύτερο.”
Αν ένας ναρκισσιστής σας αντιπαθεί και προσπαθεί να σας εκφοβίσει, αλλά εσείς αμυνθείτε, θα το παρουσιάσει σαν να είναι εκείνος αυτός που πέφτει θύμα εκφοβισμού. Η όποια αντίδρασή σας εκλαμβάνεται ως επίθεση που πρέπει να λάβει απάντηση με κάθε τρόπο.
Συκοφαντία, τριγωνοποίηση, δολοφονία χαρακτήρα
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους οι ναρκισσιστές χρησιμοποιούν τα ψέματα και τις προβολές τους. Ο στόχος είναι να στρέψουν τους άλλους εναντίον σας. Ελπίζουν πως κανείς δεν θα καταλάβει την αλήθεια.
Ένας από τους τρόπους να γίνει αυτό είναι η τριγωνοποίηση. Στην ψυχολογία αυτό σημαίνει τον έλεγχο και τον χειρισμό της επικοινωνίας μεταξύ δύο μερών. Σχετίζεται με το κουτσομπολιό, τη συκοφαντία και φυσικά τη διασπορά ψευδών ειδήσεων. Μια πιο ακραία εκδοχή όλων αυτών είναι η δολοφονία χαρακτήρα, όπου τα ψέματα είναι πολύ σοβαρά και καταστροφικά.
Οι ναρκισσιστές δεν μπορούν να δεχτούν ότι μπορεί να μην είναι τελικά τόσο ανεπανάληπτοι. Είναι επίσης εξαιρετικά εύθραυστοι, όταν αντιμετωπίζουν την πιθανότητα πως έκαναν λάθος, ιδίως αν οι άλλοι μπορούν να το εντοπίσουν. Λαχταρούν απεγνωσμένα την επιβεβαίωση ακόμα και μέσα από φαντασιώσεις ή πράξεις εκδίκησης.
Συχνά τραυματίζουν σοβαρά άλλους ανθρώπους: κοινωνικά, οικονομικά, συναισθηματικά ή ακόμα και σωματικά.
Αλλά δεν ενδιαφέρονται καθόλου γι’ αυτό. Στην πραγματικότητα είναι χαρούμενοι, γιατί ο στόχος τους αξίζει όσα παθαίνει. Εκπροσωπεί για εκείνους το κακό, οπότε είναι δικαιολογημένοι. Φυσικά δεν μπορούν όλοι να διακρίνουν το αληθινό τους πρόσωπο. Μπορεί κανείς όμως να αποφύγει τις παγίδες τους, να προστατεύσει τον εαυτό του από την κακοποιητική ναρκισσιστική συμπεριφορά, να διακόψει τους δεσμούς γρήγορα και να αποφύγει κάθε επαφή μαζί τους.
