γράφει η ψυχολόγος Αναστασία Νικολάου //
Ανεπεξέργαστη πληροφορία. Το είδος εν αφθονία στη σύγχρονη εποχή. Αυτό σε καμία περίπτωση δε συνάδει με τη γνώση, την έρευνα, ούτε καν την εγκυρότητα. Παρατηρείται μια εισαγωγή νέων όρων και επικράτηση αυτών που σε καμία περίπτωση δεν θα αποκαλούνταν δόκιμοι, αντίθετα θα χαρακτηρίζονταν ως προβληματικοί και επικίνδυνοι. Ένας τέτοιος είναι ο όρος “τοξικός” που εισήχθη αρχικά για να περιγράψει ένα μη λειτουργικό περιβάλλον ανθρώπινων σχέσεων και εν συνεχεία κατέληξε να χαρακτηρίζει ανθρώπους.
Σε άπειρα και αμφιλεγόμενα άρθρα διαβάζουμε αναπόδεικτα “επιστημονικά” κείμενα για “τοξικούς” ανθρώπους. Δεν μένουμε όμως μόνο εκεί. Συχνά στα παραπάνω παρέχονται οδηγίες ζωής για τον τρόπο που μπορούμε να τους αναγνωρίζουμε και πώς να τους αποφεύγουμε.
•Ο όρος “τοξικός άνθρωπος” σε καμία περίπτωση δεν προκρίνεται ως ψυχολογικός. Δεν υπάρχει καμία επιστημονική βάση στη χρήση του. Θα λέγαμε ότι εξυπηρετεί περισσότερο ένα στοιχείο εντυπωσιασμού για να διεισδύσει σε ένα ευρύτερο κοινό που αναζητά στον εκλαϊκευμένο, καθημερινό λόγο να κατανοήσει πιο περίπλοκα θέματα.
Χαρακτηρίζοντας ανθρώπους ως τοξικούς ειδικά σε επιστημονικοφανή άρθρα ουσιαστικά τους στιγματίζουμε. Κάτω από την ομπρέλα αυτού του δημοφιλούς όρου συναντά κανείς πλήθος χαρακτηριστικών που μπορεί να ανιχνευτούν σε διαφορετικές κατηγοριοποιήσεις κυρίως των λεγόμενων “διαταραχών προσωπικότητας” και όλα αυτά ατάκτως ερριμμένα και καθόλου τεκμηριωμένα.
•Η υγεία όμως δεν μπορεί να οριστεί ως απουσία του παθολογικού. Δεν είναι μια απόλυτη κατάσταση. Μέσα σε κάτι υγιές ενυπάρχει και κάτι παθολογικό και το αντίστροφο.
Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση στη δεκαετία του ΄60, που ως κίνημα πρωταγωνίστησε και στη χώρα μας έντονα τη δεκαετία του ΄80, αγωνίστηκε σθεναρά για να αλλάξει στερεότυπα, προκαταλήψεις και παρανοήσεις γύρω από την ψυχική ασθένεια και το στίγμα που την ακολουθούσε.
•Δόθηκαν πολλοί αγώνες για να εμπεδωθεί από την κοινωνία πως ο άνθρωπος που εμφανίζει μια ψυχιατρική διαταραχή δεν χαρακτηρίζεται από αυτήν ως προσωπικότητα και ως ύπαρξη. Οι άνθρωποι είμαστε κάτι πολύ περισσότερο από μια ασθένεια που κατά καιρούς μπορεί να αντιμετωπίσουμε.
Αναλογιστείτε όλους όσοι έδωσαν μάχες για να μην κυριαρχούν οι ταμπέλες και η κάθε είδους διάγνωση, να έρχονται τώρα αντιμέτωποι με μια πραγματικότητα διαφορετική, όπου πολύ συχνά απαντώνται χαρακτηρισμοί όπως “τοξικότητα” και “τοξικός” για να περιγραφούν ανθρώπινες υπάρξεις και μάλιστα από ειδικούς της ψυχικής υγείας. Είναι τουλάχιστον απογοητευτικό κάτι τέτοιο, αν όχι αντιεπιστημονικό, επικίνδυνο, άδικο και ρατσιστικό.
Στις δυσκολίες των ανθρώπινων σχέσεων η ετικέτα και η εύκολη εκλαϊκευμένη διάγνωση έρχεται να κόψει τις γέφυρες για διάλογο και ειλικρινή επικοινωνία.
Άτομα στοχοποιούνται και οι συμπεριφορές πολύ εύκολα ψυχολογικοποιούνται με ολέθρια αποτελέσματα. Στο μύθο που θέλει τον λεγόμενο “τοξικό” τύπο ανθρώπου απομονωμένο, επικίνδυνο και ίσως ψυχικά άρρωστο, θα μπορούσαμε να απαντήσουμε αναλογιζόμενοι τα οράματα της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης: Ο άνθρωπος απαλλαγμένος από ταμπέλες και μέρος μιας κοινωνίας που δεν επιθυμεί την περιθωριοποίηση, την άσκηση εξουσίας συνθλίβοντας το διαφορετικό και αυτό που δεν συνάδει με την κυρίαρχη λογική.
Θα μπορούσαμε ακόμα να αναλογιστούμε πως η έκφραση της κακίας δεν καταργεί τη ρίζα της καλοσύνης και το αντίστροφο.
