•Το να θεωρείσαι δεδομένος είναι μια δυσάρεστη αλλά ειλικρινής μορφή επαίνου. Κατά ειρωνικό τρόπο, όσο πιο αξιόπιστος είσαι και όσο λιγότερο παραπονιέσαι, τόσο πιο πιθανό είναι να θεωρηθείς δεδομένος». – Γκρέτσεν Ρούμπ
Θεωρούμε συχνά πως είναι αυτονόητο όταν οι καλές μας πράξεις και η καλή μας πρόθεση αναγνωρίζονται. Μας απογοητεύει όταν οι άλλοι εκτιμούν ότι οι προσπάθειες που καταβάλλουμε γίνονται χωρίς προσωπικές θυσίες ή χωρίς κανένα κόστος ή κόπο εκ μέρους μας και ως εκ τούτου δεν χρειάζονται αναγνώριση, εκτίμηση ή ανταπόδοση. Τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτό; Είναι λάθος να αισθανόμαστε εξαπατημένοι στη θέα μηδαμινής ή μικρής ανταπόδοσης από τις προσπάθειές μας ή δικαιούμαστε να νιώθουμε έτσι;
•Το να υπηρετείς τους άλλους με ανιδιοτέλεια αντιμετωπίζεται συχνά ως προνόμιο εκείνων των πνευματικών όντων που έχουν δώσει τον εαυτό τους και τη ζωή τους εξ ολοκλήρου στην υπηρεσία των άλλων. Σκοπός τους είναι να επιφέρουν τη βελτίωση της ανθρωπότητας σε βάρος σχεδόν όλων των προσωπικών αναγκών τους. Είναι αυτό που χρειάζεται να κάνουμε όλοι; Θα έπρεπε να πάψουμε να αισθανόμαστε ενόχληση, όταν η καλοσύνη και τα αιτήματά μας αγνοούνται;
Ισορροπία
Στις περισσότερες, αν όχι σε όλες τις πτυχές της ζωής προσβλέπουμε στα κέρδη των προσπαθειών μας. Λέμε «σ’ αγαπώ» εν αναμονή μιας αμοιβαίας απάντησης. Πληρώνουμε μια δίκαιη τιμή προσδοκώντας μια ανταλλαγή σε ίση αξία. Επιβραβεύουμε τα παιδιά μας για καλή συμπεριφορά και ανταμείβουμε παρομοίως για μια καλή δουλειά με μια γενναία αμοιβή.
Η ζωή είναι συνυφασμένη με τέτοιες δοσοληψίες και η ισορροπία της ανθρωπότητας διατηρείται μέσω δίκαιων και αναλογικών απαντήσεων στις προσφορές. Όταν λείπει η μία πλευρά της εξίσωσης, όλα φαίνονται εκτός ισορροπίας. Οι ευρύτερες συνέπειες αυτού επεκτείνονται ακόμη περισσότερο.
Ως γονείς, προσπαθούμε να διδάξουμε τους απογόνους μας όσα μάθαμε οι ίδιοι ως παιδιά. Είναι η ουσία της φύσης αιτίου – αποτελέσματος. Ο τρόπος που συμπεριφέρεσαι στους άλλους εκδηλώνεται με τον τρόπο που σου συμπεριφέρονται οι άλλοι. Οι προσπάθειες που καταβάλλει κανείς αναμένεται πως θα αποδώσουν άμεσα αποτελέσματα. Αυτό εξηγεί τα αισθήματα αδικίας όταν τα παιδιά κάνουν μια ιδιαίτερα ολοκληρωμένη εργασία στο σχολείο, αλλά αυτή παραβλέπεται για χάρη ενός συμμαθητή τους, του οποίου την εργασία θεωρούν κατώτερη. Ίσως αυτό εξηγεί γιατί τα παιδιά που σηκώνουν επανειλημμένα το χέρι τους στην τάξη νιώθουν ότι ο δάσκαλος ευνοεί τους συμμαθητές τους στους οποίους δίνεται πιο συχνά ο λόγος. Τα παιδιά μαθαίνουν από νωρίς ότι η ανταμοιβή για τις προσπάθειές τους θα αντικατοπτρίζει κανονικά τις προσπάθειες που έχουν καταβάλει και αισθάνονται εξαπατημένα στις περιπτώσεις που αυτό δεν συμβαίνει. Ίσως η απέχθεια που αναπτύσσεται όταν θεωρούνται δεδομένες οι προσπάθειές μας είναι βαθιά ριζωμένη.
•«Κάνε το σωστό. Θα ευχαριστήσει μερικούς ανθρώπους και θα καταπλήξει τους υπόλοιπους». -Μαρκ Τουαίην
Στη δουλειά μας τηρούμε την ίδια στάση, την ίδια αίσθηση του σωστού και του λάθους. Καλλιεργούμε προσδοκίες ανταμοιβής ανάλογες με τις υπηρεσίες μας. Οι άδικες προαγωγές και η μεροληπτική αναγνώριση συναδέλφων μας φαντάζει συχνά άδικη. Οι επιτυχίες των ανταγωνιστών μας μοιάζουν εξίσου άδικες. Οι πελάτες που είναι αμφιθυμικοί ή δεν ανταποκρίνονται στις επιμελείς προσπάθειές μας να τους εξυπηρετήσουμε, μας προκαλούν τα γνωστά συναισθήματα αδικίας και έλλειψης αναγνώρισης. «Δεν είναι δίκαιο» φωνάζει το εσωτερικευμένο παιδί μέσα μας.
Υποθέτουμε εύλογα ότι ακολουθώντας ένα προδιαγεγραμμένο τρόπο συμπεριφοράς ή κάνοντας τις απαραίτητες ενέργειες, τότε δικαιούμαστε να περιμένουμε τα ίδια αποτελέσματα. Είναι εύκολο όμως να ξεχάσουμε ότι υπάρχουν πολλές και διαφορετικές μεταβλητές και παράγοντες εκτός του ελέγχου μας. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, η επιρροή και οι ιδιοτροπίες των άλλων ανθρώπων καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο εκτιμούνται οι προσπάθειές μας, αλλά και οι αντιδράσεις που θα έρθουν. Είναι πολύ μεγάλο και πολύπλοκο ένα σύστημα για να πιστεύουμε ότι μπορούμε να προβλέψουμε το αποτέλεσμα αποκλειστικά με βάση αυτό που πράττουμε, και αυτό ισχύει τόσο για τις σχέσεις και τη δουλειά, όσο και για κάθε πτυχή της ζωής μας.
•Προχωρώντας προς τα εμπρός
Λαμβάνοντας υπόψη ότι επιθυμούμε την προσωπική μας εξέλιξη και ανάπτυξη στη ζωή, χρειαζόμαστε μια διαφορετική τακτική για τις περιστάσεις, στις οποίες αισθανόμαστε δεδομένοι. Έχουμε από τη μια πλευρά την επιλογή να νιώσουμε πικραμένοι και παραγνωρισμένοι και από την άλλη έχουμε τη δυνατότητα να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν είναι στον έλεγχο μας το πώς θα μας αξιολογήσουν οι άλλοι.
Στον έλεγχό μας είναι οι προσπάθειες που καταβάλλουμε, οι ενέργειες που κάνουμε και τα πράγματα που λέμε και πράττουμε. Δεν μπορούμε να επηρεάσουμε τον τρόπο με τον οποίο οι άλλοι εισπράττουν όλα αυτά, ούτε μπορούμε να διαμορφώσουμε τον τρόπο που ανταποκρίνονται και το τι μας επιστρέφουν.
Η απουσία επιθυμίας για ανταπόδοση στις χειρονομίες μας ή την καλοσύνη μας μάς παρέχει μια αίσθηση απελευθέρωσης.
Είναι η ελευθερία τού να συνεισφέρει κανείς θετικά στον κόσμο, στις σχέσεις του, στη δουλειά του και στην καθημερινότητά του χωρίς προσδοκίες ή ανάγκη για εκτίμηση. Η επίτευξη αυτού του επιπέδου ανιδιοτέλειας είναι κρίσιμης σημασίας για μία όμορφη ζωή, τη σύνδεση με τους άλλους ανθρώπους και την εύρεση νοήματος, αλλά και εσωτερικής ησυχίας. Η καλή πράξη ενέχει τη δική της ανταμοιβή, είτε αναγνωρίζεται και εκτιμάται είτε όχι.
