γράφει ο Γιάννης Καφάτος* //
Ξεκίνησα να διαβάζω «Το βιβλίο των χελιών – Ένας πατέρας ένας γιος και το πιο αινιγματικό ψάρι του κόσμου», του Σουηδού, Πάτρικ Σβένσον, (Εκδόσεις Μεταίχμιο) με μια ιδιαίτερη διάθεση. Είχα ακούσει πολλά για το εκδοτικό φαινόμενο του συγκεκριμένου βιβλίου, και από την άλλη ήμουν σε μια κακή διάθεση λόγω του εγκλεισμού μας. «Το βιβλίο των χελιών» κατάφερε, από τις πρώτες κιόλας σελίδες του, να με συνεπάρει και να με ταξιδέψει από τη θάλασσα των Σαργασσών και τη Μεσόγειο μέχρι τους ωκεανούς της φιλοσοφίας, της ψυχανάλυσης, αλλά και της ξεχωριστής εκείνης σχέσης που χτίζουν οι γονείς με τα παιδιά τους.
«Το βιβλίο των χελιών», ας μείνουμε στο πρώτο συνθετικό του ολοκληρωμένου τίτλου του, είναι φυσικά αυτό που λέει. Ένα απόσταγμα για το πιο αινιγματικό ψάρι του κόσμου που έχει απασχολήσει από τον Αριστοτέλη και τον Φρόιντ μέχρι τους σύγχρονους βιοεπιστήμονες.
Σε μια εποχή που όλοι «παραδινόμαστε» στη google και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και κάνουμε τη ζωή μας διάφανη και ορατή σε όλους, το χέλι είναι ένα πλάσμα που αντιστέκεται σε κάθε τεχνολογικό επίτευγμα και κρατάει καλά κρυμμένα τα δικά του μυστικά. Τα κρατάει τόσο καλά κρυμμένα που ακόμη και οι επιστήμονες που προσπαθούν να το βοηθήσουν – γιατί όπως είναι αναμενόμενο – μειώνεται ο πληθυσμός του, αδυνατούν να αποκρυπτογραφήσουν το μυστικό της ίδιας του της ύπαρξης.
Και γιατί να ενδιαφέρει έναν αναγνώστη η πάλη του χελιού να φτάσει εκεί που γεννήθηκε για να πολλαπλασιαστεί; Γιατί να τον νοιάζει πώς φτάνει από τη θάλασσα των Σαργασσών, που είναι η κοιτίδα όλων των χελιών του πλανήτη, στη Μεσόγειο και στις άλλες θάλασσες και τα ποτάμια; Το βιβλίο του Σβένσον καταφέρνει να κάνει την υπόθεση αυτή «δική μας» μέσα από τον τρόπο που μπλέκει τις επιστημονικές απόψεις και πληροφορίες με την προσωπική ιστορία ενός γιου και του πατέρα του που έρχονται πιο κοντά στο ψάρεμα του χελιού.
Όσο διάβαζα το βιβλίο προσπαθούσα να θυμηθώ τι είναι αυτό που με συνάρπαζε μέσα στις σελίδες του και περίπου στα μισά του μου ήρθε. «Το βιβλίο των χελιών – Ένας πατέρας, ένας γιος και το πιο αινιγματικό ψάρι του κόσμου», στο δικό μου το κεφάλι τουλάχιστον, συμπορεύεται ως λογική με ένα άλλο βιβλίο, όχι τόσο γνωστό, που φλερτάρει με την φιλοσοφία και τη σχέση πατέρα-γιου. Αναφέρομαι στο βιβλίο του Ρόμπερτ Πίρσινγκ «Το ζεν και η τέχνη της συντήρησης της μοτοσυκλέτας».
Μην «τρομάζω» έναν κάπως λιγότερο έμπειρο αναγνώστη – και να με συμπαθάτε, δεν το παίζω εξυπνάκιας. «Το βιβλίο των χελιών» είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται εύκολα, χάρη και στην καλή δουλειά της μεταφράστριας, Αγγελικής Νάτση, και αποκαλύπτει τα μυστικά του χελιού αλλά και το χτίσιμο αυτής της ιδιαίτερης γονεϊκής σχέσης με επίκεντρο το ερπετόμορφο ψάρι.
Έχοντας ολοκληρώσει την ανάγνωση ξέρω περισσότερα για τα χέλια και τον αγώνα τους που ξεκινάει σαν λεπτό φύλλο δέντρου που παρασύρεται από τα θαλάσσια ρεύματα και προς την Ευρώπη και την αντίθετη διαδρομή όταν ενήλικο πια αναζητά, το αναζητούν και οι επιστήμονες ακόμη, να ζευγαρώσει για τη μία και μόνη φορά στη ζωή του στη θάλασσα που γεννήθηκε, τη θάλασσα των Σαργασσών. Έχω επίσης απολαύσει ένα οικολογικό, φιλοσοφικό, επιστημονικό και βαθιά προσωπικό βιβλίο που απαντάει σε πολλά ερωτήματα, θέτει περισσότερα και αφήνει τον αναγνώστη να ταξιδέψει όσο αντέχει το μυαλό και η ψυχή του σε προσωπικές αναζητήσεις.
Το χέλι που ξεγλιστράει θεωρείται το «άγιο δισκοπότηρο» των φυσικών επιστημών. Όσο κανείς δεν το έχει παρατηρήσει στον τόπο αναπαραγωγής του η ανθρώπινη γνώση γύρω από αυτό δεν θα φτάσει ποτέ σε ικανοποιητικό επίπεδο.
Ένα χέλι που πεθαίνει αλλά ξαναζωντανεύει μπορεί να πυροδοτήσει και μεταφυσικές αναζητήσεις, όμως η επιστήμη είναι παρούσα και όσο κι αν εμποδίζεται από το ίδιο το ψάρι έχει καταφέρει να αποκρυπτογραφήσει αρκετά κομμάτια του μυστηριώδους μεγαλείου του.
Ο Φρόιντ, που μεταξύ άλλων είχε σπουδάσει και ζωολογία, πριν διατυπώσει την θεωρία του περί «φθόνου του πέους» βρέθηκε το 1878 στην Τεργέστη εξετάζοντας δεκάδες χέλια κάθε μέρα προσπαθώντας να ανακαλύψει και να αποδείξει αν υπάρχουν σεξουαλικές διαφορές. Αναζητούσε έναν όρχι, που τελικά δεν κατάφερε να βρει.
Η ενασχόληση του Φρόιντ με τα χέλια έχει σίγουρα επηρεάσει την σύγχρονη ψυχανάλυση.
Το βιβλίο του Πάτρικ Σβένσον θεωρήθηκε εκδοτικό φαινόμενο. Ο ίδιος μίλησε για το πώς οι μοναχικές νύχτες με τον πατέρα του και το ψάρεμα του χελιού τους έφεραν πιο κοντά και μέσα στις σελίδες του βιβλίου μας δίνει με έναν ιδιαίτερο τρόπο την εξέλιξη αυτής της σχέσης σε συνδυασμό με τις πληροφορίες που μας περιγράφει για το χέλι.
*πηγή κειμένου: viewtag.gr
