Κώστας Β. Ζήσης
Πριν δύο εβδομάδες η Κατερίνα Ευαγγελάτου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, παρουσίασε το πρόγραμμα της 67ης έκδοσης του, παρουσία των πολιτιστικών συντακτών. Ένα φεστιβάλ που καθρεφτίζει την πολιτιστική σκηνή όχι μόνο της χώρας μας, αλλά και ολόκληρου του κόσμου, μιας και δίνει βήμα σε σύγχρονους δημιουργούς, έλληνες και ξένους, να έρθουν σε επαφή με το ελληνικό κοινό. Στην ίδια εκδήλωση η Κατερίνα Ευαγγελάτου, ανέπτυξε συνοπτικά το σκεπτικό, τη φιλοσοφία και τις θεματικές του Φεστιβάλ (αναλυτικά, ό,τι αφορά το θέατρο, και κάποια πρώτα σχόλια για την ανακοίνωση του προγράμματος μπορείτε να διαβάσετε εδώ).
Ένα τέτοιο φεστιβάλ, το κεντρικό της χώρας, είναι φυσικό να συγκεντρώνει το ενδιαφέρον του συνόλου των δημιουργών, οι οποίοι σπεύδουν κάθε χρόνο να υποβάλλουν τις καλλιτεχνικές τους προτάσεις για μια θέση στον προγραμματισμό, παίρνοντας αριθμό πρωτοκόλλου και αναμένοντας την απάντηση με την ελπίδα να είναι θετική. Εικάζουμε ότι η υποβολή προτάσεων από τους δημιουργούς θα ήταν μαζική (όπως κάθε χρόνο) και ο αριθμός τους μεγάλος. Και λέμε ότι εικάζουμε , γιατί δυστυχώς σε σχετικό ερώτημά μας για το πλήθος των προτάσεων που υποβλήθηκαν και συγκεκριμένα για τον αριθμό (και μόνο) των προτάσεων των θεατρικών παραστάσεων σε Πειραιώς 260, Μικρή Επίδαυρο και Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, δεν τύχαμε καμίας απάντησης από την Καλλιτεχνική Διεύθυνση του Φεστιβάλ.
Είναι λογικό, να μη χωρέσουν όλα στον ετήσιο προγραμματισμό, και κάθε χρόνο να ανοίγει μια συζήτηση για το ποιες παραστάσεις επιλέχθηκαν, ποιοι τις εισηγήθηκαν και με ποιο σκεπτικό αποφασίστηκε η τελική έγκρισή τους, χωρίς να παραλείπεται από αυτήν την κουβέντα η γκρίνια και η δυσαρέσκεια, όσων δεν πήραν το πολυπόθητη εισιτήριο για τις σκηνές του Φεστιβάλ. Γκρίνια και δυσαρέσκεια που σε κάποιες περιπτώσεις ακούγεται δικαιολογημένη, σε κάποιες υπερβολική, αλλά όπως και να έχει, έτσι όπως ορίζεται η διαδικασία υποβολής και έγκρισης των προτάσεων, είναι ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής που φέρει την ευθύνη για την κατάρτιση του προγράμματος, το δικό του αποτύπωμα είναι αυτό που αφήνει, και βεβαίως είναι εκείνος που θα «χρεωθεί» στον απολογισμό του, το θετικό ή αρνητικό πρόσημό του. Γιατί, όλα από το αποτέλεσμα κρίνονται. Και βεβαίως, οφείλουμε να ομολογήσουμε πως η τελική επιλογή των παραστάσεων και η κατάρτιση του προγράμματος από τον εκάστοτε Καλλιτεχνικό Διευθυντή δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση, και σαφέστατα είναι μια διαδικασία που φέρει βαριά ευθύνη, τόσο απέναντι στους δημιουργούς όσο και στο κοινό.
Θα ρίξουμε μια ματιά, σε κάποιες παραστάσεις, που δυστυχώς δεν έλαβαν το χρίσμα της παρουσίασης στο Φεστιβάλ, χωρίς καμία διάθεση αξιολόγησης τους από μέρους μας. Αρκετές από αυτές θα παρουσιαστούν στο μέλλον ανεξάρτητα από το φεστιβάλ, κάποιες δεν θα μπορέσουν να φτάσουν στο κοινό για αρκετούς λόγους (κυρίως οικονομικούς και καλλιτεχνικούς ). Κάναμε έρευνα, μιλήσαμε με σκηνοθέτες και δημιουργούς, ενημερωθήκαμε για τις προτάσεις τους. Στόχος του αφιερώματος, δεν είναι η συμμετοχή μας σε αυτήν την «γκρίνια» που ακολουθεί κάθε χρόνο την ανακοίνωση του προγράμματος (παρόλο που κι εμείς έχουμε κάποιες απορίες και ερωτήματα που τα έχουμεήδη θέσει, σε σχέση με το σκεπτικό πίσω από την έγκριση ή την απόρριψη κάποιων προτάσεων), αλλά μια υποτυπώδης αρχειακή καταγραφή των προτάσεων για το Φεστιβάλ του 2022, μέσα από την οποία μπορεί κανείς να οδηγηθεί σε σκέψεις και συμπεράσματα για τις καλλιτεχνικές ανησυχίες της εποχής μας. Γνώμονας μας, είναι το γεγονός πως η σημαντικότητα του Φεστιβάλ, είναι αυτή που ωθεί το σύνολο των δημιουργών να υποβάλλουν προτάσεις και θεωρούμε πως από μέσα από αυτήν την διαδικασία, μπορούμε να έχουμε μια απτή πρώτη γεύση, για τις θεματικές και τα ερεθίσματα που ευαισθητοποιούν τους δημιουργούς σήμερα στη χώρα μας.
Την πρώτη απόρριψη πρότασης , πού έγειρε συζητήσεις, την ενημερωθήκαμε από την συνέντευξη του Ανδρέα Μανωλικάκη στην Διονυσία Μαρίνου στα «Νέα» τον Ιανουάριο. Ο επί 14 χρόνια πρόεδρος του μεταπτυχιακού προγράμματος του Actors Studio, κατέθεσε πρόταση για την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή με την Ντάνυ Γιαννακοπούλου και τον Κωνσταντίνο Μπιμπή στην διανομή, η οποία δεν εγκρίθηκε.
Ίσως είναι η απορριφθείσα πρόταση που έκανε την μεγαλύτερη εντύπωση. Ο Δημήτρης Τάρλοου, σκηνοθέτης που αφήνει έντονο το αποτύπωμα του στο σύγχρονο θεατρικό γίγνεσθαι, τόσο ως καλλιτέχνης όσο και ως παραγωγός, μέσα από το ρεπερτόριο του Θεάτρου Πορεία, και ερχόμενος από την περσινή μεγάλη επιτυχία του «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου σε σκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη, υποβάλλει πρόταση για τον «Οιδίποδα Τύραννﻨστο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, σε καινούρια μετάφραση του Δημήτρη Δημητριάδη και με τους Αργύρη Πανταζάρα, Στέλιο Μάινα, Φιλαρέτη Κομνηνού κ.α. στη διανομή και δεν παίρνει το εισιτήριο. Παράσταση, που θεωρητικά θα μπορούσε να συμπεριληφθεί στον κύκλο του «Αντιγονισμού».
Όπως, στον ίδιο κύκλο θα μπορούσε να μπει και η πολύ ιδιαίτερη πρόταση που είχε υποβάλλει ο Γιάννης Σκουρλέτης με την ομάδα του bijoux de kant, γνωστή για τις πολύ καλαίσθητες σκηνικές αναγνώσεις ελληνικής δραματουργίας. Η ηρωίδα Αντιγόνη, ως μεταδραματικό πλέον πρόσωπο, θα γινόταν η εφαλτήριος να αναπτυχθεί ένας διάλογος σε σχέση με τον εμφύλιο πόλεμο και τις πληγές του μέσα από την παράσταση «Πτώματα, πτώματα, πτώματα», προορισμένη για την Πειραιώς 260. Παράσταση που αποκτά ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον μιας και θα βασίζονταν σε κείμενα του Ηλία Πετρόπουλου.
Η Άντζελα Μπρούσκου είχε υποβάλλει δύο προτάσεις που αφορούσαν το Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου και την Πειραιώς 260. Οι «Θεσμοφοριάζουσες» του Αριστοφάνη στην Επίδαυρο (με Άγγελο Παπαδημητρίου, Κωνσταντίνο Αβαρικιώτη, Παρθενόπη Μπουζούρη κ.α), και η μεταφορά στη σκηνή της Πειραιώς 260 της ταινίας του Νίκου Νικολαΐδη «Γλυκειά συμμορία» δεν πήραν τελικά έγκριση.
Με κινηματογραφικές αναφορές και η πρόταση των Διαμαντή Καραναστάση και Γιάννη Λασπιά για την Πειραιώς 260: Η δανέζικη ταινία «The Hunt» του Τόμας Βίντερμπεργκ, υποψήφια για Oscar ξενόγλωσσης ταινίας το 2013, διασκευάστηκε για το θέατρο από τον David Farr για να παιχτεί στο Almeida του Λονδίνου. Η ψυχολογία του όχλου αλλά και η παιδική σεξουαλική κακοποίηση που πραγματεύεται η θεατρική διασκευή ευαισθητοποίησαν τους δύο έλληνες καλλιτέχνες.
Η Σοφία Φιλιππίδου θα μας μιλούσε για τον πολύ διαδεδομένο σε όλη την Ευρώπη μύθο της Γενοβέφας, που ξεκινώντας από τον Μεσαίωνα έφτασε να γίνει ποίηση, μπαλάντα, θέατρο, μυθιστόρημα, όπερα, δημοτική μουσική, παραμύθι, και να συγκινεί μέχρι σήμερα όλο τον κόσμο σαν σύμβολο, αγνότητας, αρετής, πίστης, εντιμότητας και άρνησης υποταγής στην εξουσία. Η παράσταση θα είχε τίτλο «Γενοβέφα ή Μικρές Ιστορίες Αποκεφαλισμών» και είχε υποβληθεί για την Πειραιώς 260.
Ο Ένκε Φεζολλάρι, είχε καταθέσει μια πολύ ενδιαφέρουσα πρόταση σε σχέση με τις πανδημίες από τον 5ο αιώνα και το κοινωνικό αποτύπωμά τους. Στην σκηνή θα βλέπαμε τρεις νοσηλεύτριες από Ελλάδα, Αλβανία και Ιταλία οι οποίες είχαν βρεθεί στην πρώτη γραμμή της αντιμετώπισης της covid μέσα στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας των χωρών τους, πλαισιωμένες από ηθοποιούς όπως την Λυδία Φωτοπούλου, την Μαρία Ζορμπά, την Καλλιόπη Ευαγγελίδου κ.α. Η παράσταση «Σέρρες-Τίρανα- Μπέργαμο» θα ήταν τριγλωσση και είχε υποβληθεί για την Πειραιώς 260.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσίαζε και η πρόταση του Κώστα Παπακωνσταντίνου όπου σε σύμπραξη με τον ανάπηρο σκηνοθέτη και ακτιβιστή Αντώνη Ρέλλα, θα παρουσίαζαν στην Πειραιώς 260 την παράσταση «15%, η Άγνωστη χώρα της αναπηρίας, ή μια παράσταση για τους αποκλεισμούς», μιλώντας για τον μισαναπηρισμό μέσα από την ιστορία και την πορεία των αναπηρικών κινημάτων στην Ελλάδα, με τεχνικές devised theatre. Τον Κώστα Παπακωνσταντίνου πρότεινε για σκηνοθέτη η Ιωάννα Θεοδοσιάδη, για τη θεατρική μεταφορά του έργου της «Το ελαφρά ψημένο», που το 2018 η επιτροπή κρατικού βραβείου του Υπουργείο Πολιτισμού του είχε απονείμει ομόφωνα το πρώτο βραβείο για νέους θεατρικούς συγγραφείς.
Η Μαρία Αιγινήτου, ενθουσιασμένη με τη συλλογή διηγημάτων του Θέμη Πάνου «Παραθερισταί με ελαφρά αισθήματα», αποφάσισε να τα μεταφέρει στο θέατρο και να τα προτείνει για μια σκηνή της Πειραιώς 260.
Ο Τάσος Πυργιέρης θα έφερνε στην Πειραιώς 260 το έργο του σύγχρονου Ρώσου δραματουργού Ιβάν Βιριπάγεφ «Ο χορός Δελχί». Θα ήταν το τέταρτο έργο του συγγραφέα που θα ανέβαινε σε ελληνική σκηνή μετά τα «Γένεσις 2», «Οξυγόνο» και «Ψευδαισθήσεις».
Με σύγχρονη ελληνική δραματουργία είχε υποβάλλει και την πρόταση της η Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη (μεταξύ άλλων είχε σκηνοθετήσει την «Οδός Αβύσσου, αριθμός 0» του Μενέλαου Λουντέμη). Πρότεινε για την Πειραιώς 260, «Το ελληνικό κάλλος» του Ανδρέα Φλουράκη, που έβαζε μια προβληματική γύρω από την αρχαιολατρεία, την «δογματική» σχέση των σύγχρονων ελλήνων με το αρχαίο παρελθόν αλλά και την οπτική τους για τη θέση τους στον κόσμο σήμερα. Στην παράσταση θα μετείχαν ο Άρης Λεμπεσόπουλος, η Δημητρα Βαλαγκοπούλου (βραβείο Μελίνα Μερκούρη), Τάσος Κορκός.
Ο Ανδρέας Φλουράκης ήταν επίσης και ο συγγραφέας της «Agora» της πρότασης που είχε υποβάλλει ο Μάνος Καρατζογιάννης (θυμόμαστε όλο την εξαιρετική δουλειά που είχε κάνει πριν λίγα χρόνια με τα «δωμάτια» της Λούλας Αναγνωστάκη που είχαν σχεδιαστεί στην Πειραιώς 260 με την επιμέλειά του). Η πρόταση είχε θεματική την ετερότητα και το αρχαίο δράμα, είχε υποβληθεί για την Μικρή Επίδαυρο ή την Πειραιώς 260 και θα μετείχαν οι Γιάννης Νταλιάνης, Ράνια Οικονομίδου, Ραφίκα Σαουίς, Χριστίνα Χειλά-Φαμέλη, Μάξιμος Μουμούρης.
