“Στην τέχνη πορεύομαι μονάχος” δηλώνει ευθαρσώς ο εικαστικός Γιώργος Ξένος. Τον πιστεύουμε.
Αυτός ο άνθρωπος με το ασκητικό παρουσιαστικό, την καθαρή σκέψη, την πνευματική κινητικότητα, αυτό το διάστημα έχει εγκατασταθεί στην Αίγινα για μια διπλή έκθεση. Η πρώτη φιλοξενείται στις αίθουσες του ανακαινισμένου Καποδιστριακού Ορφανοτροφείου – πρώην Φυλακών Αίγινας, που για πρώτη φορά ανοίγει τις πύλες του στο κοινό και έχει τίτλο «Η Ελευθερία του Εγκλεισμού». Η δεύτερη ονομάζεται «Πορευόμενοι στην Ιερότητα», παρουσιάζεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αίγινας-Κολώνας.
Ο Ξένος που σπούδασε στο Παρίσι από το 1976 έως το 1982 στην École Nationale Supérieure des Beaux-Arts – Section des Arts Plastiques (Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών – Τμήμα Εικαστικών Τεχνών) και έζησε, εκθέτοντας παράλληλα δουλειά του, στη Γερμανία, στην Αίγινα έστησε το δικό του ανθρωποκεντρικό σύμπαν. Η ιστορία του ανθρώπινου πόνου, της δίψας για ελευθερία, της πνευματικότητας που δεν φυλακίζεται είναι έννοιες που έρχεται για να τεκμηριώσει με το καλλιτεχνικό του έργο.
-Μια από τις δύο εκθέσεις σας φιλοξενείται στις πρώην φυλακές Αίγινας. Έχετε πει πως η σκέψη δεν γνωρίζει φυλακές. Η σκέψη είναι το τελευταίο οχυρό αντίστασης της ελευθερίας μας;
Βεβαίως. Η σκέψη είναι το άπαν της ελευθερίας μας. Το σώμα μπορείς να το φυλακίσεις, τη σκέψη και το καλλιτεχνικό δημιούργημα, το ίχνος που αφήνεις σε ένα χαρτί, σε έναν τοίχο, είναι το ψυχογράφημά σου, είναι μια επαναστατική πράξη, παράγωγο της σκέψης και της ελευθερίας της.
-Ποιες λέξεις θα διαλέγατε για να περιγράψετε την ενέργεια που σας άφησε ένας χώρος μνήμης όπως μια φυλακή;
Η φυλακή, αυτός ο φοβερός χώρος εγκλεισμού, αυτό το οδυνηρά ασκητικό κελί, που δεν το επιλέγεις αλλά σου επιβάλλεται, αυτή η τιμωρία μετατρέπεται σε εργαλείο, σε δημιουργία και προσπαθείς να κάνεις το αδύνατο δυνατό.
Αυτό που έμαθα λοιπόν είναι η βαθιά έννοια της ελευθερίας, της ουσιαστικής ελευθερίας, της μεγαλύτερης ελευθερίας που κάποιες φορές μπορεί να σε οδηγήσει στην άγρια σκέψη ή και στην κόλαση.
Ζούμε στην εποχή που όλοι αυτοορίζονται ως καλλιτέχνες. Η παραγωγή τέχνης είναι μεγαλύτερη από ποτέ στο παρελθόν. Στο μέλλον η χαρτογράφηση του σημαντικού στην τέχνη πώς θα γίνεται;
“Το ρήμα ζωγραφίζω είναι πολύ σπουδαία υπόθεση, το χρησιμοποιώ χάριν συνεννόησης”, είχε πει ο Νίκος Καρούζος σε μια ομιλία του. Η τέχνη λοιπόν εμπεριέχει μια πνευματικότητα, μια ιερότητα, αν θέλετε. Θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί. Ο χρόνος δείχνει και ορίζει πάντοτε τη διάρκεια της τέχνης. Τι μένει και τι χάνεται. Κάποια έργα αντέχουν στους αιώνες, γεμίζουν μουσεία, βιβλιοθήκες κ.α. οδηγώντας τους θεατές σε άλλα επίπεδα σκέψης, σε άλλους ορίζοντες. Πάντα στο μέλλον θα βρίσκονται τρόποι που θα καθορίζουν το υπέρτατο και ουσιαστικό μήνυμα της τέχνης.
-Πότε πρωτοσυνδεθήκατε με την Αίγινα;
Η Αίγινα είναι το νησί καταγωγής της μητέρας μου. Ήρθα λοιπόν εδώ από το πρώτο έτος της παρουσίας μου στην ύπαρξη. Εδώ άρθρωσα λόγο, είδα, ερωτεύτηκα, αγάπησα, γνώρισα την ηδονή της σκέψης και την οδύνη της, έκανα φιλίες με απλούς ανθρώπους, άκουσα ιστορίες από ταξιδευτές και η φαντασία μου άνθισε. Εδώ έρχομαι μέχρι σήμερα και με ζώνουν οι μνήμες. Ατελείωτες οι σκέψεις…
-Έχετε την εμπειρία του εγκλεισμού. Η ανθρώπινη σκληρότητα έχει όρια;
Όχι. Ένας δήμιος γίνεται πολύ σκληρός όταν βασανίζει. Νιώθει μια ευχαρίστηση χωρίς όρια, λάμπουν τα μάτια του για μεγαλύτερη τιμωρία. Αυτό είναι κάτι που αδυνατώ να κατανοήσω. Ωστόσο, ο εγκλεισμός πυροδοτεί τον εγκέφαλο, ματώνει τη σκέψη οδηγώντας τη να δαμάσει το αδύνατο, όσο μπορεί, όπως μπορεί. Πέρα από τον εγκλεισμό της φυλακής, εγκλεισμός υπάρχει στην οικογένεια, στη θρησκεία, στη δήθεν δημοκρατία, στο όνομα των οποίων έχουν γίνει τα μεγαλύτερα εγκλήματα.
-Όταν η ιστορία ενός τόπου είναι πνιγμένη στο αίμα, ποιο μπορεί να είναι το καλλιτεχνικό του μέλλον;
Αυτό γίνεται αιτία για μετακινήσεις πληθυσμών σε άλλες χώρες, ανταλλάσσονται πληροφορίες, ο ένας λαός γνωρίζει τα ήθη και έθιμα του άλλου και έτσι δημιουργούνται νέες μορφές πολιτισμού. Το θέμα της μετακίνησης των πληθυσμών, των προσφύγων και μεταναστών με απασχολεί από το Παρίσι και υπάρχει σε πολλά έργα μου μέχρι σήμερα.
-Η είσοδος των πανίσχυρων ιδρυμάτων τέχνης στην πολιτιστική ζωή του τόπου έρχεται να συμπληρώσει ή να ορίσει την καλλιτεχνική δημιουργία;
Όσο πανίσχυρα και αν είναι τα ιδρύματα τέχνης, ούτε ορίζουν, ούτε συμπληρώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία. Έχουν όριο, έχουν τέλος. Η εξέλιξη στην τέχνη είναι συνεχής, όταν είναι να γίνουν πράγματα, γίνονται. Οι τέχνες προτείνουν το καινούργιο. Οι καλλιτέχνες το πραγματοποιούν με όποιον τρόπο μπορεί ο καθένας. Προσωπικά, στην τέχνη πορεύομαι μονάχος.
Η τέχνη ένα βασικό πράγμα που πρέπει να υπηρετεί είναι να κάνει αυτό που δεν φαίνεται να φαίνεται, το αόρατο ορατό, να ακούγεται, να διαβάζεται, να συγκινεί δημιουργώντας δυνατά συναισθήματα στον θεατή. Οι τέχνες όταν δεν έχουν αντίκρισμα ανάγονται σε εικονική πραγματικότητα. Για εμένα στην τέχνη υπάρχει μόνο το πνευματικό και το υλικό στοιχείο.
-Η έννοια της “αναπαράστασης” στην τέχνη σάς ενοχλεί;
Ο τρόπος έκφρασης στην τέχνη είναι δικαίωμα και ευθύνη του δημιουργού. Υπάρχουν σπουδαία έργα σε όλες τις μορφές της τέχνης, αρκεί να είναι αληθινά. Όσο και να ωραιοποιήσεις ένα έργο η αλήθεια του δεν κρύβεται και αυτό είναι αντιληπτό και από τους ειδικούς της τέχνης και από τον απλό θεατή. Εγώ, αν θέλετε, κινούμαι από μικρός στο επίπεδο του μίνιμαλ εννοιολογικού εξπρεσιονισμού, με κάποιες αποκλίσεις στην πορεία μου.
-Ποια καλλιτεχνική βεβαιότητα που είχατε γύρω από την τέχνη στο παρελθόν καταρρίφθηκε;
Δεν υπάρχουν καλλιτεχνικές βεβαιότητες, η τέχνη δεν καταρρίπτεται, συνεχίζει πάντα να ερευνά, να ψάχνει το επόμενο.
Η τέχνη εμπεριέχει οδύνη και προϋποθέτει ρήξεις ακόμη και με τον εαυτό σου. Διαλύει τις ισορροπίες. Κινείσαι μεταξύ πραγματικού και μη πραγματικού υπερβαίνοντας την ύπαρξή σου. Ένα σπουδαίο βιβλίο, ο “Μιχαήλ” του Παναίτ Ιστράτι, μεταξύ άλλων σπουδαίων εννοιών, λέει, αν θυμάμαι καλά: “[…] ο πραγματικός καλλιτέχνης πρέπει να κατέβει τα σκαλοπάτια
της ανθρώπινης μοναξιάς όπου τα σαγόνια σπάνε χαλίκι. Για να το κάνει όμως αυτό πρέπει να τα βάλει με τον θεό, με τους ανθρώπους, με τον ίδιο του τον εαυτό […]” Περνάς από την κόλαση για να δεις το κάλλος στα έργα του Otto Dix- Portrait of Journalist Sylvia von Harden (1926) ή στο “Η τρελή του Σαίντ- Μαρί-α- Πυ”(1924).
-Ο όρος άυλη τέχνη τι σας λέει;
Για εμένα δεν υπάρχει, είναι άφαντη. Η τέχνη ένα βασικό πράγμα που πρέπει να υπηρετεί είναι να κάνει αυτό που δεν φαίνεται να φαίνεται, το αόρατο ορατό, να ακούγεται, να διαβάζεται, να συγκινεί δημιουργώντας δυνατά συναισθήματα στον θεατή. Οι τέχνες όταν δεν έχουν αντίκρισμα ανάγονται σε εικονική πραγματικότητα. Για εμένα στην τέχνη υπάρχει μόνο το πνευματικό και το υλικό στοιχείο.
Ίνφο
Διάρκεια εκθέσεων: έως 30/09/2023
Ώρες λειτουργίας:
Αρχαιολογικό Μουσείο Κολώνας
Καθημερινά 10:30-17:30
Τρίτη κλειστά
Καποδιστριακό Ορφανοτροφείο – πρώην Φυλακές Αίγινας
Καθημερινά 11:00-14:00 & 18:00-21:00
Τρίτη κλειστά
Είσοδος ελεύθερη
Πληροφορίες: 22970 22248 & 22970 22067
Οι εκθέσεις του Γιώργου Ξένου συμπεριλαμβάνονται στο πρόγραμμα του 14ου Aegina Fistiki Fest.
