κείμενο και φωτογραφίες: Ευάγγελος Κοσμίδης
Με μαγεύει η φύση και μου αρέσει να τη φωτογραφίζω. Δύο χρόνια πριν, αποφάσισα να επισκεφτώ το πιο βόρειο κατοικημένο μέρος του κόσμου, το νησί Σπίτσμπεργκεν στο αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ, κατάφερα να κάνω την επιθυμία μου πραγματικότητα την περασμένη άνοιξη. Εκεί πηγαίνεις για να απολαύσεις φύση, να κάνεις έρευνες στη φύση ή να εργαστείς συνδυάζοντας τις δύο δραστηριότητες που μόλις ανέφερα. Όπως και αν έχει, όποια και αν είναι η δραστηριότητά σου, το τοπίο συναρπάζει. Οι παγετώνες είναι αμέτρητοι. Η πλούσια άγρια ζωή – πολικές αρκούδες, τάρανδοι, φώκιες, φάλαινες και άπειρα πουλιά – μαγεύουν το οπτικό πεδίο. Τη φύση μπορείς να χαρείς με σκάφος όταν λιώσουν οι πάγοι στη θάλασσα. Ο χειμώνας προσφέρεται για περιήγηση και κάμπινγκ στο χιόνι, με snowmobiles ή έλκηθρα που τραβούν σκυλιά. Πολλοί πηγαίνουν για σκι πλαγιάς ή αντοχής σε παρθένα τοπία. Κοντά στην πρωτοχρονιά, έχεις καλές ελπίδες να δεις το βόρειο σέλας.
Διάλεξα περίπλου της δυτικής ακτής στο τέλος της άνοιξης με μικρό σκάφος. Ήθελα να νιώσω από κοντά τη φύση, τα μοναδικά τόπια και την άγρια ζωή. Αγόρασα οδηγούς, χάρτες και βιβλία. Έδωσα προτεραιότητα στη φύση αντί για άνεση. Διάλεξα την εξόρμηση με καμιά δεκαριά φυσιολάτρες σαν εμένα, παρότι ήταν ακριβότερη από κρουαζιέρες των εκατό ή παραπάνω ατόμων. Ήταν κατόρθωμα μετά σαράντα και πλέον χρόνια σκληρής και πλήρως φορολογημένης εργασίας να ταξιδέψω ως εκεί. Λόγω πανδημίας, το ταξίδι αναβλήθηκε δύο χρόνια που με βοήθησαν πολύ να ετοιμαστώ. Έπρεπε να γνωρίζω τα πάντα γύρω από τον προορισμό που διάλεξα και τις συνθήκες που θα αντιμετώπιζα. Ψύχος στους -10℃ και ίσως πιο κάτω, χιόνι σίγουρα και ίσως βροχή, θα περνούσα πολλές μέρες σε μικρό καράβι χωρίς επικοινωνία ούτε ανέσεις, θα φωτογράφιζα σε ακραίες συνθήκες. Προσθέστε στα παραπάνω πως ήθελα να αποφύγω και την COVID.
Για τους ενδιαφερόμενους, στα οκτώ κιλά carry-on που επιτρέπουν οι αεροπορικές, χώρεσα οριακά τα φωτογραφικά μου. Δύο σώματα, πέντε ζουμ και μια compact με GPS, όλα micro 4/3 με εξαιρετική στεγανοποίηση και σταθεροποίηση. Ό,τι ήταν κρίσιμο το πήρα διπλό. Δεν παίζει να ξεμείνεις από εξοπλισμό σε τέτοιο ταξίδι.
•Δείτε τη σειρά ντοκιμαντέρ που προβάλλει το Ertflix με τίτλο – Παγωμένη πόλη: Ζωή στα άκρα
Για να φτάσω στο Λονκγιερμπιέν, τη μόνη ανοιχτή κοινότητα στο Σβάλμπαρντ, χρειάστηκα από Αθήνα δύο μέρες να πάω και δύο να γυρίσω. Για επιβίβαση στο πλοίο απαιτούσαν τουλάχιστον τρεις δόσεις εμβολίου και αρνητικό τεστ. Πρόσεχα σχολαστικά, έκανα την τέταρτη δόση και πριν την αναχώρηση περιόρισα τις επαφές μου. Ευτυχώς τα κατάφερα! Φτάνοντας από ψηλά καταλαβαίνεις γιατί ο Μπάρεντς, όταν αντίκρισε το νησί το 1596, το ονόμασε Σπίτσμπεργκεν, δηλαδή “αιχμηρά βουνά”.
•Το αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ ανήκει στη Νορβηγία με διεθνή συνθήκη του 1920. Είναι ανεξάρτητη, ελεύθερη και αποστρατιωτικοποιημένη περιοχή, δεν χρειάζεται διαβατήριο, δεν έχει τελωνείο. Το μεγαλύτερο νησί Σπίτσμπεργκεν, λίγο μεγαλύτερο από τη Μακεδονία, είναι το μόνο κατοικημένο και το Λoνγκγιαρμπιέν η μοναδική ανοιχτή κοινότητα με 2500 κατοίκους. Λένε πως έχουν πάνω από πενήντα εθνικότητες και φεύγοντας έμαθα πως υπάρχει ένας Έλληνας, διευθυντής σε καλό ξενοδοχείο. Θα τον έψαχνα αν το μάθαινα νωρίτερα.
Το Λονγκγιαρμπιέν είναι ένα πολύ ιδιαίτερο μέρος, για τη φύση, το κλίμα, και ακόμα περισσότερο διοικητικά. Οι έγκυες πρέπει να γεννήσουν αλλού. Οι νεκροί δεν επιτρέπεται να ταφούν εκεί. Έχει νηπιαγωγείο, σχολείο, πανεπιστήμιο, δύο μουσεία και εκκλησία αλλά δεν έχει δικαστήριο, ούτε φυλακή. Δεν πωλείται γη και δεν επιτρέπονται γάτες. Όπλο, συνήθως τυφέκιο, έχουν οι περισσότεροι ενήλικοι, για προστασία από τις αρκούδες, αλλά φόνους δεν έχουν. Ούτε φόρους έχουν. Ακούγεται ιδανικό, είναι διαφορετικό αλλά νομίζω δεν είναι εύκολο. Στο διαδύκτιο θα βρείτε πολλά.
Η κοινότητα φτιάχτηκε από τον αμερικανό Λόνγκγιαρ για τα ανθρακωρυχεία του στις αρχές του 20ου αιώνα. Τιμώντας την ιστορία τους, στο κέντρο δεσπόζει άγαλμα ανθρακωρύχου που πάντα μπροστά έχει βάζο με φρέσκια ανθοδέσμη. Τη φέρουν αεροπορικά, αφού τίποτα δεν φύεται εκεί, και αν πέσει, τη σηκώνουν. Η κοινότητα έχει σχήμα Τ, το κάθετο στη μέση χαράδρας, περίπου βόρεια – νότια και το οριζόντιο στην παραλία, δυτικά – ανατολικά. Κάθε σκέλος είναι περίπου 3 χλμ., όσο Φίξ – Καλλιθέα.
Έχει σκοτάδι έξι μήνες και ημέρα τους επόμενους έξι. Εννιά μήνες το χειμώνα όλα σκεπάζονται με χιόνι. Σπάνια βρέχει και το καλοκαίρι έχει απόλυτη ξηρασία με σκόνη ψιλή σαν αλεύρι. Χαρακτηρίζεται αρκτική έρημος. Δέντρα και θάμνοι δεν αναπτύσσονται, μόνο μικρά χόρτα και λειχήνες. Ο καιρός αλλάζει πολύ και απότομα. Συχνά έχει 80-100% συννεφιά, μα όταν ο ουρανός είναι καθαρός, ο ήλιος καίει απίστευτα, τυφλώνει και η ατμόσφαιρα είναι απόλυτα διαυγής.
Είχα μιάμιση μέρα για περιήγηση πριν τον περίπλου. Ξεκίνησα με 100% συννεφιά, ελαφρό αέρα και πολύ κέφι. Ανηφόρισα δυτικά και πέρασα από τη μοναδική εκκλησία στις παρυφές της πλαγιάς. Είναι συνέχεια ανοιχτή και βγάζεις παπούτσια για να μπεις. Γενικά παπούτσια βγάζεις σε ξενοδοχεία και σπίτια, λόγω χιονιού ή σκόνης και σεβόμενοι τη συνήθεια των ανθρακωρύχων που γύριζαν λουσμένοι κάρβουνο. Λιτή και καλόγουστη, ήταν καθαρή παρότι έκαναν επισκευές. Λίγο πιο δυτικά συνάντησα χιοντσίχλονα, μικρά λευκά πουλάκια σαν σπουργίτια, που τιτιβίζουν μελωδικά και ασταμάτητα και μετά, ένα ζευγάρι βραχύραμφες και ένα ασπρομάγουλες χήνες. Έρχονται το καλοκαίρι από Αγγλία και Σκωτία και τριγυρίζουν παντού, αφού δεν κινδυνεύουν από τίποτα.
Λίγο πιο δυτικά και ψηλά, διατηρείται ο κόμβος μεταφοράς κάρβουνου. Εκεί συγκεντρώνονταν από τα ορυχεία οι κουβάδες με κάρβουνο σε μια γραμμή που κατέληγε στο λιμάνι. Τα ορυχεία έκλεισαν πριν αρκετά χρόνια και ο κόμβος ήταν κλειδωμένος χωρίς περίφραξη. Καμιά εικοσαριά παιδιά γυμνασίου, διαφόρων φυλών, έπαιζαν χαρούμενα στις σκάλες. Επικίνδυνο μου φάνηκε, δίχως επίβλεψη. Απόλαυσα ακόμα λίγα μοναχικά χιλιόμετρα στο χιόνι με απόλυτη ησυχία. Μετά κατέβηκα από απότομη πλαγιά μέχρι το δυτικό όριο της κοινότητας, πήρα σέλφι και επέστρεψα στο κέντρο νωρίς το απόγευμα. Πεινούσα και απόλαυσα μεγάλο μπολ πηχτή κοτόσουπα με κάρι και δυο χοντρές φέτες φρέσκο μυρωδάτο ψωμί με παχύ στρώση βούτυρο, ότι πρέπει για να ζεσταθώ.
Στα όρια της κοινότητας έχει σήματα με την πολική αρκούδα και γράφει “Gjelder helle Svalbard” (ισχύει σε όλο το Σβάλμπαρντ). Είναι δημοφιλή για σέλφι. Πήρα μία δυτικά και μία ανατολικά. Μετά τα όρια, για προστασία από τις αρκούδες, υποχρεούσαι να φέρεις όπλο, συνιστάται ημιαυτόματο στρατιωτικό. Απαγορεύεται όμως να τις σκοτώσεις, εκτός αν αποδείξεις πως κινδύνευσε ανθρώπινη ζωή.
Την επομένη ανέβηκα στην ανατολική πλαγιά με πανοραμική θέα της κοινότητας. Δεξιά μου είχα βαθύ χιόνι και αριστερά πολύ απότομη πλαγιά, απόλυτα στεγνή γιατί τη χτυπά ο ήλιος. Μια στιγμή εμφανίστηκαν τρία snowmobiles. Με είδαν μόνο μου στο όριο της κοινότητας και σταμάτησαν. Έβγαλαν μάσκες χιονιού και κράνη και με ρώτησαν σε άπταιστα αγγλικά αν θέλω βοήθεια. Ήσαν μαθητές λυκείου και γύριζαν από το σχολείο, φορούσαν ειδικές στολές και είχαν τυφέκιο σε στεγανή θήκη. Πρώτα η ασφάλεια.
Το κέντρο είναι μια σταλιά. Λίγα μαγαζιά προσφέρουν μεγάλη ποικιλία εξοπλισμού. Έχει ένα μεγάλο σουπερμάρκετ και από ένα φαρμακείο, ταχυδρομείο και τράπεζα. Εστιατόρια και ξενοδοχεία βρίσκεις αρκετά. Φόρους δεν έχουν, αλλά το κόστος είναι υψηλό αφού τίποτα δεν μπορεί να παραχθεί εδώ και όλα μεταφέρονται. Οι τιμές στο σουπερμάρκετ φαίνονται λογικές για εμάς. Τα εστιατόρια και ξενοδοχεία είναι πολύ ακριβά, όπως στη Νορβηγία, γύρω 50 με 60 ευρώ για ένα κύριο πιάτο με ένα ποτήρι μπίρα. Σχεδόν παντού βρίσκεις μπριζόλα φάλαινας και τάρανδου που δε δοκίμασα γιατί μου φάνηκαν τουριστικά. Παντού σερβίρουν την ντόπια μπίρα φτιαγμένη με τοπικό νερό από χιόνια και παγετώνες. Δεν είναι ακριβή, μου άρεσε, αλλά δε θα μου λείψει. Η βενζίνη είναι προκλητικά φθηνή με 1,3€ το λίτρο αμόλυβδης. Η κοινότητα είναι μικρή και οι δρόμοι ελάχιστοι. Με κατάλληλο καιρό πηγαίνεις παντού με τα πόδια ή ποδήλατο. Καύσιμα χρησιμοποιούν κυρίως για επαγγελματική χρήση και στα snowmobiles. Στο χιόνι πηγαίνουν οπουδήποτε, δεν χρειάζονται δρόμους. Χρησιμοποιούν πολύ έλκηθρα, από κλειστά για παιδάκια ως τεράστια για containers. Το καλοκαίρι χρησιμοποιούν 4X4, ATV και σκάφη κάθε είδους, φουσκωτά, ιστιοπλοϊκά, φορτηγά, επιβατικά.
Αν είχα χρόνο, θα επισκεπτόμουν ορυχείο που έγινε μουσείο και σπηλιές σε πάγο. Στο International Seed Vault διατηρούν σπόρους από όλο τον κόσμο σε φυσική κατάψυξη σε ορυχείο που έκλεισε. Είναι σπουδαία δραστηριότητα. Απαγορεύεται η είσοδος και δεν βρήκα ενδιαφέρον να δω απέξω τη θωρακισμένη πύλη.
Εκτός του Λονγκγιαρμπιέν (έκανα προπόνηση να το προφέρω), υπάρχουν λίγες εγκαταστάσεις για επιστημονικές αποστολές, κλειστές στο κοινό. Οι Ρώσοι έχουν δυο ορυχεία, το Πυραμίντεν που έχει κλείσει και το Μπάρεντσμουργκ που λειτουργεί ακόμα με γύρο στα 300 άτομα, κυρίως Ουκρανούς. Όταν ξεκίνησαν στη Σοβιετική εποχή, προτιμούσαν Ουκρανούς γιατί είχαν πείρα. Διατηρούν αγάλματα του Στάλιν, σφυροδρέπανα και συνθήματα. Και τα δύο ελκύουν τουρίστες που ξεναγούνται στις εγκαταστάσεις Σοβιετικής εποχής και γεύονται ρωσικά εδέσματα. Θέλεις ολόκληρη μέρα πήγαινε-έλα και κοστίζει αρκετά. Και χρόνο να είχα, δεν θα πήγαινα.
Μετά από μιάμιση μέρα στο Λονγκγιαρμπιέν, επιβιβάστηκα με άλλους εννέα και δύο συνοδούς στο πλοίο για περίπλου του δυτικού Σπίτσμπεργκεν. Το “σαφάρι για πολικές αρκούδες” μόλις είχε αρχίσει. Η εμπειρία είναι μοναδική και δύσκολα περιγράφεται. Ότι έζησα δεν μοιάζει με τα ντοκιμαντέρ που δείχνουν πολικές αρκούδες να κυνηγούν φώκιες και αλεπούδες να κλέβουν αυγά χήνας. Τα γυρίζουν πολυπληθή συνεργεία που περιμένουν μήνες. Εγώ θαύμασα τοπία και άγρια ζωή όπως είναι στην καθημερινότητά τους, αυτή που φαίνεται να λιώνει και δεν γνωρίζουμε αν και πόσο ακόμα θα υπάρχει. Με τις πάνω από 1500 φωτογραφίες και βίντεο που πήρα, το αναπολώ, το ξαναζώ και ελπίζω να μεταφέρω έστω μικρό ψήγμα μιας μοναδικής εμπειρίας.
Σε όλο σχεδόν τον περίπλου, ο ουρανός ήταν πλήρως καλυμμένος με χαμηλά σύννεφα, λευκό σεντόνι, άλλοτε παχύτερο και άλλοτε λεπτότερο. Ο καιρός ήταν μαλακός, γύρο στο μηδέν με πέντε βαθμούς και συχνά έριχνε ψιλό χιόνι. Γενικά είχε νηνεμία ή ελάχιστο αέρα, με εξαίρεση μερικές ώρες με αρκετή θαλασσοταραχή. Στην αρχή το τοπίο έμοιαζε μονόχρωμο. Όπου το χιόνι είχε λιώσει στα βουνά, έβλεπες μαύρες ραγάδες. Μαύρη και η θάλασσα, ήρεμη. Όλα τα άλλα, χιονισμένα βουνά και ουρανός, εντελώς λευκά. Ίδιο φως όλο το εικοσιτετράωρο, αφού ο ήλιος δεν δύει. Γαλήνη με απορία και φόβο χωρίς αίσθηση τόπου και χρόνου. Μόνο από τους συνοδούς και τον καπετάνιο μάθαινα που βρίσκομαι. Μοναδική ζωή λίγα θυελλοπούλια που πλανάρουν στο ρεύμα που αφήνει το πλοίο.
Σταδιακά ο καιρός άλλαξε με λίγο παραπάνω φως. Η θάλασσα έπαιρνε χρώμα από βαθύ σκούρο μελάνι, δεν ήταν πια μαύρη. Στα βουνά έβλεπες που και που μια ανταύγεια στο χιόνι. Οι παγετώνες, άρχισαν να ξεχωρίζουν στις ακτές με το λαμπερό τους γαλάζιο-τιρκουάζ χρώμα. Στη θάλασσα τα κομμάτια πάγου, μικρά και μεγάλα, φαίνονταν πιο άσπρα, σαν σπασμένο αφρολέξ. Και άρχισαν να φαίνονται περισσότερα πουλιά, θαλάσσιοι ίπποι και φώκιες. Δεν φαντάζεσαι τη ζωή που έχει ο πάγος.
Το πλοίο σταματούσε όπου υπήρχε ενδιαφέρον και βγαίναμε με φουσκωτά. Άλλοτε κάναμε περιήγηση, φορώντας ειδικές στολές επίπλευσης για έλθουμε κοντύτερα στην ακτή, στους παγετώνες και στην άγρια ζωή. Άλλοτε βγαίναμε στην ακτή με αδιάβροχα, πιο ζεστά ρούχα και ισοθερμικές γαλότσες. Περιμέναμε τους συνοδούς να γεμίσουν τα όπλα και να ελέγξουν για αρκούδες. Μετά βγαίναμε τσαλαπατώντας στα ρηχά. Περπατούσαμε σε χιόνι βαθύ μέχρι το γόνατο, αργά και διστακτικά. Άλλοτε το χιόνι ήταν σταθερό και άλλοτε υποχωρούσε απότομα και έπεφτα. Μια φορά, ανέβασαν το φουσκωτό σε πάγο! Ήταν σαν να πατώ σε χιονισμένο τσιμέντο, ξέροντας πως από κάτω είναι θάλασσα βαθιά.
•Όταν τα σύννεφα παραμέριζαν και έβλεπες γαλάζιο, παντού ζωντάνευε το χρώμα. Οι παγετώνες σπινθηροβολούσαν σαν κρύσταλλοι, αφού κρύσταλλοι είναι. Σχηματίζονται από χιόνι που πιέζεται χιλιάδες χρόνια και παίρνει χαρακτηριστικό απαλό γαλάζιο. Ρέουν συνεχώς στη θάλασσα, σαν ποτάμι, και σπάζουν σε κομμάτια μικρά και μεγάλα που επιπλέουν. Κάτω από το νερό το χρώμα γίνεται λαμπερό τιρκουάζ. Η θάλασσα και αυτή αλλάζει πρόσωπο. Το χειμώνα παγώνει κοντά στην ακτή, δεκάδες ή εκατοντάδες μέτρα. Την άνοιξη ο πάγος σπάζει σιγά σιγά σε ακανόνιστα ζιγκ-ζαγκ και τα κομμάτια, μικρές και μεγάλες πλάκες, πλέουν ελεύθερα. Δεν έχει χρώμα, όπως τα παγάκια κοκτέιλ. Οι ντόπιοι έχουν πλούσιο λεξιλόγιο για τον πάγο που δύσκολα αποδίδονται στη γλώσσα μας, αφού δεν έχουμε τέτοια φαινόμενα.
Κάποιες ώρες είχαμε απόλυτα καθαρό ουρανό, χωρίς κανένα σύννεφο και πεντακάθαρη ατμόσφαιρα. Ο πιο τέλειος και ακραίος μετασχηματισμός. Ο συνδυασμός καταγάλανου ουρανού, πάλλευκης στεριάς να λαμπιρίζει από το χιόνι, μπλε-τιρκουάζ στη θάλασσα και απόλυτης διαύγειας είναι όνειρο κάθε φωτογράφου τοπίου. Τα κομμάτια παγετώνα και θαλασσινού πάγου στήνουν ζωντανή έκθεση πολύχρωμης γλυπτικής. Ο ήλιος έκαιγε χειρότερα από καύσωνα, και ας είχε λίγους βαθμούς πάνω από το μηδέν. Οι πιο τολμηροί βούτηξαν σε νερό τριών βαθμών και εγώ έβγαλα φωτογραφίες με ακτίνες στον ήλιο, σαν αυτές στα καρτ-ποστάλ.
•Στη μέση περίπου του ταξιδιού, γύρο στις επτά το πρωί, περάσαμε τον 80ο παράλληλο. Από εκεί αρχίζει ο Αρκτικός Ωκεανός και στη μέση του είναι ο Βόρειος Πόλος. Βαριά συννεφιά, μονοχρωματικό τοπίο, μαύρη θάλασσα, άσπροι πάγοι. Ο καιρός ήταν μαλακός, γύρο στο μηδέν και φυσούσε ελάχιστα. Μακριά που και που πετούσε κάποιο μοναχικό θυελλοπούλι. Πως προσανατολίζονται στη μέση του πουθενά κανείς δεν ξέρει. Περιμετρικά το σκηνικό είναι το ίδιο, χάνεις την αίσθηση του χώρου. Οι χιονισμένες πλάκες πάγου επιπλέουν και σε προοπτική μοιάζουν πλακόστρωτο. Έχεις την ψευδαίσθηση πως περπατιέται μέχρι τον Βόρειο Πόλο. Ήταν σχετικά κοντά, μόνο οκτακόσια χιλιόμετρα, σαν Νεάπολη Λακωνίας – Θεσσαλονίκη. Νομίζω πως αν πήγαινα, θα έβλεπα και θα αισθανόμουν τα ίδια.
Γυρίζουμε νότια και στη βαριά συννεφιά αχνοφάνηκε η βόρεια ακτή. Μπροστά μας έπλεαν σε σειρές εκατοντάδες λεπτόραμφοι κέπφοι. Περίμεναν μάλλον να λιώσουν τα χιόνια στις απότομες πλαγιές για να αναπαραχθούν. Κοντά στην ακτή είδαμε σμήνη τους να πετούν πάνω από χιονισμένες πλαγιές, σαν να έκαναν αυτοψία. Έχουν χάζι αυτά τα πουλιά, μαύρα με άσπρη κοιλιά και μαύρα πόδια και τα ξαδέλφια τους μαύροι κέπφοι, με άσπρη πλευρά και κόκκινα πόδια. Και τα δύο έχουν μεμβράνη στα δάχτυλα, σαν πάπιες. Κάθε τόσο μερικά πετούσαν ξυστά στο νερό, τσαλαβουτώντας σαν να τρέχουν στην επιφάνεια και μετά βουτούσαν απότομα. Έμοιαζε να παίζουν κυνηγητό.
Η αρκτική είναι ιδανικός προορισμός παρατήρησης πουλιών. Εδώ ζουν χιλιάδες θαλασσοπούλια του βορά και το καλοκαίρι έρχονται πολλά μεταναστευτικά. Στις ακτές έχει πολλά χιονοτσίχλονα. Στη θάλασσα πολλά θυελλοπούλια, σταχτιά και σκούρα. Το καλοκαίρι βλέπεις πολλές βραχύραμφες και ασπρομάγουλες χήνες. Στους πάγους αναπαύονται σμήνη τριδάκτυλων γλάρων με το χαρακτηριστικό τους “κιτι-γουακ”. Το καλοκαίρι μεταναστεύουν από τον Νότιο Πόλο χιονογλάρονα, απίστευτο για πουλάκια των εκατό γραμμαρίων. Είδαμε δεκάδες να αναπαύονται στον πάγο, σχεδόν ακίνητα. Φαίνονταν πολύ κουρασμένα, ίσως είχαν μόλις φτάσει. Είδα και θαλασσοψιττακούς ή φρατέρκουλες με το εντυπωσιακό ριγέ-πορτοκαλί ράμφος τους, σαν κλόουν. Στην ίδια απόκρημνη πλαγιά, δεκάδες λεπτόραμφοι κέπφοι, κολλητά ο ένας δίπλα στον άλλο, με την πλάτη στη θάλασσα και το ράμφος σχεδόν κολλημένο στο βράχο, σαν να είναι τιμωρία. Εκεί και ένα ζευγάρι παγόγλαροι, οι σκουπιδιάρηδες της περιοχής. Συνάντησα και ένα ζευγάρι βουνολαγόποδων, με το αρσενικό ολόλευκο μέχρι τα δάχτυλα των ποδιών και κατακόκκινο φρύδι. Οι παρατηρητές θα βρουν και άλλα πουλιά, όπως λευκοσκαλίδρες και γερακοληστόγαλρους.
Σε αρκετά φιόρδ, ιδίως στο πιο φωτογραφημένο Μαγνταλένεφιορδ, την τιμητική τους είχαν εκατοντάδες πουπουλόπαπιες, κοινές και βασιλικές. Τα αρσενικά στις κοινές έχουν μαύρη κορώνα, άσπρο λαιμό και ανοιχτό πράσινο στο σβέρκο. Στις βασιλικές έχουν γκρι κορώνα, πορτοκαλί και μαύρο εξόγκωμα μπροστά στα μάτια, άσπρα μάγουλα, κοραλί ράμφος και σομόν στήθος. Χρωματική πανδαισία. Ίσως περίμεναν να λιώσουν τα χιόνια για να αναπαραχθούν στις ακτές. Στην ανατολική άκρη της κοινότητας έχει πολλές κοινές και μερικές κλωσούσαν σε βαθούλωμα στο χώμα ένα αυγό, αχνό λαδί. Εκεί βρήκα και πολλές αγριόχηνες.
Στην αρκτική ελπίζεις να δεις πολικές αρκούδες, το μεγαλύτερο θηρευτή, στο φυσικό τους περιβάλλον. Υπολογίζεται πως ζουν τρεις χιλιάδες στο αρχιπέλαγο, μια έκταση σαν τη μισή Ελλάδα. Κινούνται και κολυμπούν άνετα εκατοντάδες χιλιόμετρα και θέλει τύχη να τις συναντήσεις σε ένα σύντομο ταξίδι. Τη δεύτερη κιόλας μέρα, είδαμε μακριά την πρώτη μας. Μεγάλη έξαψη! Ήταν ίσως πάνω από ενάμιση χιλιόμετρο και δύσκολα την εντόπισα. Μόλις διακρινόταν να ψάχνει κάτι κάτω από τον πάγο, ίσως μύρισε φώκια. Δικαιολογημένα ήταν “pixel” αντί “polar” bear. Μια άλλη μέρα είδαμε μια θηλυκή ξαπλωμένη με δύο κουταβάκια. Ήταν περίπου ένα χιλιόμετρο και πέτυχα σχετικά ευδιάκριτες λήψεις. Σε λίγο πέρασαν μπροστά τους αμέριμνοι τρεις τάρανδοι. Τα αρκουδάκια κοιτούσαν με απορία αλλά η μητέρα αδιαφόρησε. Δεν κυνηγούν ταράνδους γιατί τρέχουν ταχύτερα και μακρύτερα. Σπάνια στιγμή, δεν το βλέπεις ούτε σε ντοκιμαντέρ του Ατένμπορο. Το τζόκερ της εξόρμησης! Είδαμε πολική αρκούδα ακόμα δυο φορές. Μια πήγαινε και ερχόταν σε πάγο γύρο στο ένα χιλιόμετρο, σήκωνε το λαιμό και μύριζε, κάτι έψαχνε. Κατάφερα καθαρές λήψεις και βίντεο με υπερ-τηλεφακό που φέρνει το είδωλο 48 φορές πιο κοντά. Με τόση μεγέθυνση είναι πολύ δύσκολο να την εντοπίσεις και εστιάσεις. Χρειάζεσαι γυμνασμένο χέρι και άψογη σταθεροποίηση στα φωτογραφικά, το πλοίο δονείται και δεν έχεις που να στηριχτείς. Η επόμενη αρκούδα ήταν σχεδόν πέντε χιλιόμετρα, “point bear”.
Στο Σβάλμπαρντ ζουν πολλοί τάρανδοι μοναχικοί ή σε μικρές ομάδες. Είναι ντόπιο είδος, λίγο διαφορετικό από αυτούς στην Ευρώπη. Στα αρσενικά πέφτουν τα κέρατα το χειμώνα και ξαναμεγαλώνουν το καλοκαίρι. Είδαμε αρκετούς, σχετικά κοντά και πήρα όμορφες και εκφραστικές λήψεις. Στην κοινότητα περιδιαβαίνουν ελεύθερα, όπως μαρτυρούν οι ακαθαρσίες τους, αλλά δεν έτυχε να συναντηθούμε.
Στα φιόρδ εύκολα συναντάς θαλάσσιους ίππους. Πριν εβδομήντα χρόνια είχαν σχεδόν εξαφανιστεί από υπερβολική θήρα, κυρίως για το λίπος τους και τους χαυλιόδοντες. Από το 1952 προστατεύονται και έχουν πολλαπλασιαστεί σημαντικά, αν και παραμένουν στα ευάλωτα είδη. Είναι τεράστιοι, έχουν πτερύγια, αλλά δεν είναι φώκιες. Πλησιάσαμε συχνά σε μερικές δεκάδες μέτρα. Δεν είναι επικίνδυνοι, όμως δεν ενοχλούμε τα άγρια ζώα και κρατάμε απόσταση ασφαλείας. Σχεδόν πάντα αφοδεύουν εκεί που λιάζονται και στον πάγο φαίνεται πολύ. Αν πλησιάσεις, μυρίζει όπως φαντάζεσαι. Τους αρέσει να συνωστίζονται δεκάδες ως εκατοντάδες ακόμα και χιλιάδες, μουγκρίζουν και πέρδονται συνέχεια.
Φώκιες επίσης είδαμε αρκετές. Αναπαύονταν στον πάγο ή κολυμπούσαν. Πλησιάσαμε αρκετή ώρα μια μοναχική γενειοφόρο και μια άλλη με το μωρό της. Μια μέρα, από τις σπάνιες με εκθαμβωτικό ήλιο, βρήκαμε μωρό κοινής φώκιας να λιάζεται νωχελικά. Έμοιαζε ορφανό και ευάλωτο. Όπως και οι θαλάσσιοι ίπποι, οι φώκιες μου έδωσαν πολλές όμορφες λήψεις. Ένα απόγευμα το κήτος του πλοίου λειτούργησε σαν ηχείο και ακούσαμε απαλά το τραγούδι μιας γενειοφόρου. Και αυτό πολύ σπάνια εμπειρία. Δυστυχώς δεν κατάφερα να το ηχογραφήσω γιατί ο ήχος ήταν σιγανός και τον κάλυπτε η μηχανή του πλοίου.
Είδαμε και λίγες φάλαινες. Μακριά μας τέσσερις – πέντε λευκές (μπελούγκα) κολυμπούσαν για λίγο κοντά στην επιφάνεια. Οι ράχες τους ήταν κίτρινες, όχι λευκές, μα δεν πρόλαβα να τις φωτογραφίσω. Είδα και μια ρυγχοφάλαινα να βουτά με το μακρύ της ρύγχος και μόλις πρόλαβα μια αναμνηστική λήψη του μικρού ραχιαίου της πτερύγιου.
Εννέα μέρες πέρασαν ψάχνοντας για άγρια ζωή και απορροφώντας αμόλυντα τοπία. Αλλιώτικο από αυτά που βλέπεις στα φυλλάδια ή στα ντοκιμαντέρ. Εντονότερο, συναρπαστικό, αληθινό και πιο εύκολο από όσο αρχικά φαντάστηκα. Θα ήθελα να έχω δει πιο κοντά πολική αρκούδα, να δω λευκή αλεπού και φάλαινες. Η φύση δεν δίνει ραντεβού, ίσως είμαι πιο τυχερός σε άλλο ταξίδι.
•Γέμισα τη μνήμη μου και τις κάρτες στις φωτογραφικές μου μηχανές με θαυμάσιες εικόνες για μια ζωή. Θέλω να επιστρέψω. Ίσως άλλη εποχή, ίσως σε άλλο πολικό προορισμό, Γροιλανδία, Καναδά περιοχή Νούναβουτ, Αλάσκα ή Ανταρκτική. Έχω ό,τι χρειάζεται, εκτός από το λαχείο.
