Κείμενο: Νατάσα Παπανικολάου //
Η Patti Smith γεννήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 1946. Το τυπικό Rock N’ Roll όνειρο δεν την χωρούσε. Να ζήσει γρήγορα; Μα ζει ακόμα. Να φουλάρει σώμα και πνεύμα καταναλώνοντας όσα ναρκωτικά μπορούσε; Είπαμε, ζει ακόμα, οι ουσίες δεν ήταν στις προτιμήσεις της. Και το σεξ; Εξαρτάται πώς το βλέπεις. Το σίγουρο είναι πως η Patti αγάπησε τους άνδρες που πέρασαν από τη ζωή της.
Μια προσωπική ιστορία
Έχουμε 1999, θυμάμαι να στέκομαι στο ταμείο του «Metropolis» και να λέω ότι θα ήθελα να αγοράσω ένα εισιτήριο για την ημέρα της Patti Smith στο Rockwave. Θυμάμαι, επίσης, την ταμία να με διορθώνει λέγοντας «για την ημέρα των Garbage εννοείς», καθώς εκείνη την Τετάρτη, στο Rockwave, headliners ήταν όντως το συγκρότημα της Σίρλει Μάνσον. Ήταν όμως η ίδια, η κοκκινομάλλα τραγουδίστρια από το Ουισκόνσιν, που τη βραδιά της συναυλίας στον Άγιο Κοσμά, ζήτησε σχεδόν συγνώμη από το ελληνικό κοινό μη μπορώντας να πιστέψει ότι θα έπρεπε να συναγωνιστεί μια εμφάνιση που μπορούσες μόνο να την παρομοιάσεις με την έκρηξη ενός διαμαντιού.
Γιατί η Patricia Lee Smith, από το Ιλινόις του Σικάγο, αυτό το αγριοκάτσικο- όπως την είχαν βαφτίσει από τις πρώτες της εμφανίσεις- άλλαξε μια για πάντα τον τρόπο που οι γυναίκες καλλιτέχνες εμφανίζονταν στη σκηνή. Σαν να αποδρά από το φυσικό της σώμα, όπως οι σαμάνοι, χοροπηδώντας ξέφρενα ή λυγίζοντας τη μέση της ως το πάτωμα η Patti Smith, πυροβολεί ακατάληπτα το κοινό με την ποίησή της μέχρι που να ματώσει. Όπως το 1974 όταν μαζί με τους Patty Smith Group στο CBGB μάτωσε και κυριολεκτικά καθώς άρχισε να χτυπά το κεφάλι της με μανία πάνω στο πιάνο. «Η ιδέα του αυτοσχεδιασμού πάντα με απωθούσε αλλά ταυτόχρονα με ενθουσίαζε αφού εμπεριέχει τόσο το ενδεχόμενο της ανεπανάληπτης εμπειρίας όσο και αυτό της αυτοταπείνωσης. Σαν τον Μπετόβεν και τον Τζον Κολτρέιν», έγραφε στο μικρό σημειωματάριο που είχε πάντα μαζί της.
•H Patti Smith ερμηνεύοντας το Dancing Barefoot στο θρυλικό Νεοϋορκέζικο κλαμπ CBGB
Την επόμενη χρονιά, 1975, θα ματώσει βγάζοντας την ψυχή της και στο στούντιο όπου με παραγωγό τον Τζον Κέιλ των Velvet Underground θα δουλέψει το υλικό του «Horses», ένα άλμπουμ που εσωκλείει την σκληρή και περπατημένη φύση του ροκ. «Αυτό που πρέπει να πετύχεις είναι να καταφέρεις να εκφραστείς λιτά και περιεκτικά. Εκεί είναι το ζήτημα. Και η αλήθεια είναι ότι σε αυτόν το δίσκο έχουμε αποτυπώσει κάποιες πραγματικά τρομακτικές στιγμές. Το Land με κάνει ακόμη ν’ ανατριχιάζω», λέει για το τραγούδι που απογειώνει το δίσκο λίγο πριν κλείσει η δεύτερη πλευρά.
•Το «Horses» κυκλοφόρησε το Νοέμβριο του 1975. Συγκαταλέγεται μέσα στα 100 καλύτερα όλων των εποχών.
Το εμβληματικό αυτό άλμπουμ έμεινε στην ιστορία και για το εξώφυλλο του, το διάσημο ασπρόμαυρο στιγμιότυπο που αιχμαλώτισε ο προβοκάτορας φωτογράφος, φίλος και εραστής της, Ρόμπερτ Μάπλθορπ, με το οποίο η Πάτι έδειχνε στον κόσμο το ανδρόγυνο λουκ της. Ο Μάπλθορπ, ο πρώτος μεγάλος έρωτας της Patti και μία από της μεγαλύτερες απώλειες της ζωής της (πέθανε από επιπλοκές του AIDS το 1989), ήταν από τους πρώτους ανθρώπους που συνάντησε την περίοδο που γυρνούσε άστεγη στους δρόμους της Νέας Υόρκης με ένα σακίδιο γεμάτο σχέδια και ποιήματα.
«Κανείς δεν θα με υποδεχόταν. Αλλά όλη η πόλη έμοιαζε να περιμένει εμένα» γράφει στο αυτοβιογραφικό της βιβλίο «Just Kids» για τη στιγμή που έφτασε στο Μεγάλο Μήλο από τη Φιλαδέλφεια. «Απέδρασα από τα όρια της επαρχιακής ζωής. Αντίο εργοστάσιο, αντίο τετράγωνη ζωή. Σκεφτόμουν να γίνω ζωγράφος και μέσω αυτής της αναζήτησης ανακάλυψα τον προσωπικό μου ρυθμό και τις ρίζες της φωνής μου».
Το μόνο που είχε στα χέρια της είναι μια διεύθυνση κάποιων φίλων της στο Μπρούκλιν. Μόνο που αντί για το ζευγάρι των φίλων συναντάει εκεί έναν πιτσιρικά «λεπτό και χλωμό μ” ένα όμορφο χαμόγελο». Είναι η πρώτη της συνάντηση με τον Ρόμπερτ Μάπλθορπ. «Ήθελα όσο τίποτε άλλο να αποκτήσει τη φήμη που του άξιζε», λέει η Patti στο «Just Kids» στο οποίο περιγράφει τη ζωή της με τον Μάπλθροπ και την διαμονή τους στο Chelsea hotel το 1969. «Από την άλλη, αυτός πίστευε σε μένα, στους στίχους μου, στη μουσική μου. Έτσι, όταν το 1978 περπατούσαμε στο Μανχάταν και το «Because The Night» ακουγόταν μέσα από τα μπαρ, γύρισε και μου είπε: “Τελικά έγινες διάσημη πριν από μένα”». Το τραγούδι, η ιστορία του οποίου είναι λίγο πολύ γνωστή ανέβασε τόσο τις πωλήσεις του άλμπουμ της «Easter» στο οποίο συμπεριλαμβανόταν, ώστε η Πάτι αγόρασε για τον πατέρα της ένα αυτοκίνητο Chrysler Cordoba.
«Because The Night». Το κλασικό πλέον τραγούδι της ροκ που η ίδια αποκήρυξε αργότερα αποκαλώντας το «commercial shit» έγραψε αρχικά ο Bruce Springsteen.
Οι δυο τους ήταν εραστές για λίγο διάστημα και ηχογραφούσαν σε διπλανά στούντιο. Ο Boss της χάρισε το τραγούδι κατά την διάρκεια των ηχογραφήσεων για το άλμπουμ του «Darkness on the Edge of Town».
Λίγο αργότερα όταν η Πάτι είναι πλέον ερωτευμένη με τον Fred «Sonic» Smith θα πιάσει τα χέρια της το «Because The Night» και θα του αλλάξει κάποιους στίχους και μουσική: «Ήμουν στο διαμέρισμά μου και περίμενα τηλεφώνημα από τον Φρεντ , με τον οποίο είχα μια σχέση εξ’ αποστάσεως. Περίμενα ώρες και κάποια στιγμή σκέφτηκα, «ας ακούσω αυτό το αναθεματισμένο τραγούδι». Ήταν τόσο προσιτό σαν ύμνος και ο τόνος του μου ταίριαζε απόλυτα. Πήγα πάλι να το αφήσω, αλλά συμπλήρωνε το κενό μου και είχε γίνει μέρος της προσμονής μου για το τηλεφώνημα του Φρεντ και του έρωτά μου για εκείνον», λέει στο αφιέρωμα για τον Springsteen, «Promise: Darkness at The Edge of Town». Το 1979 θα εγκατασταθεί με τον Φρεντ στο Ντιτρόιτ και το 1980 θα παντρευτούν με το αστείο που κυκλοφορεί να είναι ότι η Πάτι παντρεύτηκε τον Φρεντ για να μην αναγκαστεί να αλλάξει επίθετο…
• Patti Smith:«Ένα απόγευμα που έκανα δουλειές στην κουζίνα, ο Fred με διέκοψε με τις εξής λέξεις: «Οι άνθρωποι έχουν τη δύναμη. Γράφ’ το!» Αφού ξεμπέρδεψα με την κουζίνα, άρχισα να μαζεύω υλικό για τους στίχους», θα πει για τον ύμνο του «Dream of Life» που κυκλοφόρησε την άνοιξη του ‘88.
Εκείνη την περίοδο, η Patti ζει με τον Φρεντ και τα δύο τους παιδιά Jackson και Jesse στο Ντιτρόιτ κάπως αποτραβηγμένοι από τα μουσικά δρώμενα. Η μακρόχρονη απουσία τους από τη σκηνή αντιμετωπίζεται με ανάμεικτα συναισθήματα και όταν ο δίσκος κυκλοφορεί η φίλη της Marianne Faithful θα πει γι αυτήν προς υπεράσπισή την: «H Patti άλλαξε κάποιες από τις πεποιθήσεις της, ερωτεύτηκε, παντρεύτηκε, έκανε παιδιά και τώρα που κάνει έναν τρυφερό δίσκο την απορρίπτουν επειδή δεν πλασάρει την εικόνα που θέλουν να δουν: αυτή του τελειωμένου τζάνκι, του φρικιού ή του παλιού της εαυτού».
Αυτός ο «παλιός εαυτός» όμως, που έχει την μοναδική ικανότητα να καταδύεται με απίστευτη γρηγοράδα στα βάθη που συνήθως δεν αγγίζουμε όταν είμαστε ευτυχισμένοι, αυτός ο σκοτεινός εαυτός, που στοιχειώνει σχεδόν όλους τους καλλιτέχνες, θα επιστρέψει τον Μάρτιο του 1989 με τον θάνατο του Μάπλθορπ από AIDS. H Πάτι θα μείνει μαζί του ως τις τελευταίες ώρες του στο νοσοκομείο και ο θάνατος του θα της στοιχίσει πολύ. Μέσα στο παραλήρημα και τον πυρετό που της προκαλεί η απώλεια του θα καταφέρει να ολοκληρώσει την ποιητική της συλλογή Coral Sea και να γράψει αρκετά τραγούδια.
Το θανατικό όμως δεν σταματά εκεί. Την 4η Νοεμβρίου του 1994 ο Φρεντ θα φύγει από τη ζωή ενώ ένα μήνα αργότερα στις 30 Δεκεμβρίου η Patti θα δει τον μικρότερο αδερφό της Τοντ να τον ακολουθεί. Συντετριμμένη θα βυθιστεί σε μια εκούσια ενδοσκόπηση γράφοντας τραγούδια που θα μείνουν στην ιστορία: «Ποτέ στο παρελθόν δεν είχα γράψει τόσα τραγούδια μέσα σε μια τόσο σύντομη χρονική περίοδο. Όταν ο Φρεντ πέθανε η φωνή μου απέκτησε τρομακτική δύναμη. Ένιωσα την έμπνευσή μου να μεγεθύνεται από το πνεύμα του. Το ίδιο συνέβη με τον Ρόμπερτ (Μαπλθορπ) και τον Τοντ» θα πει.
Ακολουθούν τα άλμπουμ «Gone Again» το 1996 που θεωρείται το καλύτερο άλμπουμ της από την εποχή του Easter (το οποίο περιλαμβάνει το «Beneath the southern cross» στα φωνητικά του οποίου ακούγεται ο Jeff Buckley σε μια από τις τελευταίες ηχογραφήσεις του), το «Peace and Noise» το 1997, το «Gung Ho» το 2000, το «Tramping» το 2004 το «Twelve» το 2007 ενώ το 2012 επιστρέφει με το «Banga». Η επιρροή της Πάτι Σμιθ στις νεότερες γενιές μουσικών είναι αναμφίβολη με μερικούς από τους πιο γνωστούς εκπροσώπους της ροκ όπως ο Michael Stipe αλλά και τους Bono, Courtney love, Kurt Cobain και φυσικά την Pj Harvey να έχουν δηλώσει θαυμαστές της.
Όμως στο πρόσωπο της Patti Smith, εκτός από μια rock περσόνα, ενσαρκώνεται και μια ολόκληρη φιλοσοφία, μια στάση ζωής που τίθεται ανοιχτά ενάντια στις διακρίσεις, τον εθνικισμό, την παγκοσμιοποίηση και τον πόλεμο.
«O Πικάσο κατάφερε να αποτυπώσει στη ζωγραφική του τις καταστροφικές συνέπειες του βομβαρδισμού που υπέστη η πόλη του με έναν πολύ συναισθηματικό τρόπο. Το έργο του μας φέρνει στο νου τα γεγονότα της 6ης και της 9ης Αυγούστου δηλαδή τη ρίψη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Οφείλουμε να είμαστε πάντα προσεχτικοί στην κρίση μας και να διατηρούμε αναλλοίωτα τα γεγονότα στη μνήμη μας. Κι αυτό γιατί οι λόγοι που διευκόλυναν την κυβέρνηση Μπους να εισβάλει στο Ιράκ ήταν κυρίως η έλλειψη σωστής κρίσης αλλά και μια γερή δόση αρρωστημένου εθνικισμού», έλεγε το 2004.
Ταγμένη κατά του Μπους και του πολέμου στο Ιράκ η ακτιβίστρια Patti Smith δεν σταματά να διαλαλεί το επαναστατικό της «μανιφέστο» που αναλύεται στο «People have the power». (Και οι στρατοί σταμάτησαν τις παρελάσεις τους γιατί οι άνθρωποι είχαν το νου τους και από άλλους δεν επέτρεπαν να κατευθυνθούν/ και τους βοσκούς και τους στρατιώτες κάτω απ τα αστέρια ξαπλωμένους οράματα τους έβλεπα ν ανταλλάσσουν).
«Μπορεί να μην κερδίζουμε πάντα τις μάχες, αλλά πρέπει να συνεχίζουμε τον αγώνα. Υπάρχουν δυσκολίες στη χώρα σας, αλλά βοηθώντας ο ένας τον άλλον, ανταλλάσσετε ενέργεια, που σας κάνει δυνατούς» φώναξε στη μαγευτική της συναυλία της στο Ηρώδειο την τελευταία φορά που βρέθηκε στη χώρα μας…
* Πολλές πληροφορίες έχουν αντληθεί από το βιβλίο του Γιώργου Τσελώνη «Patti Smith- Sketches of Pain: Εξόριστη στη λεωφόρο του Rock n roll»που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΟΞΥ και το αυτοβιογραφικό της βιβλίο «Just kids».
10 πράγματα που ίσως δεν γνωρίζετε για την Patti Smith
Το 1969 βρέθηκε στο Παρίσι, όπου έπαιζε μουσική στον δρόμο για τους περαστικούς
Το τραγούδι Dancing Barefoot” είναι εμπνευσμένο από την τραγική μορφή της συζύγου του ζωγράφου Amedeo Modigliani.
Το 2016 παραβρέθηκε στη θέση του Bob Dylan στην τελετή απονομής του Νόμπελ λογοτεχνίας στη Στοκχόλμη, ερμηνεύοντας το A Hard Rain’s a-Gonna Fall”.
Το 2017, έπαιξε στην ταινία Song to Song του σκηνοθέτη Terrence Malick, δίπλα στην Rooney Mara και τον Ryan Gosling.
Το 2014 προσκλήθηκε από τον Πάπα Φραγκίσκο να παίξει στην Χριστουγεννιάτικη συναυλία στο Βατικανό.
Το 2010 κέρδισε το Νational Book Award στις ΗΠΑ για το βιβλίο της Just Kids.
Παραλίγο να γίνει η τραγουδίστρια των Blue Oyster Cult, για τους οποίους έγραψε στίχους σε αρκετά τραγούδια τους.
Το 2007 έγινε μέλος του Rock And Roll Hall of Fame.
Πριν ασχοληθεί με τη μουσική, δούλεψε ως δημοσιογράφος για μουσικά έντυπα. Μάλιστα πήρε συνέντευξη από τον Eric Clapton.
Το 2009, ο γιος της Jackson παντρεύτηκε την Meg White από τους White Stripes. Ο γάμος κράτησε ως το 2013.
