«Οιδίπους επί Κολωνώ» – Ένα μπουκέτο από ερμηνείες άξιες, που η χωρίς στίγμα σκηνοθετική γραμμή του Γιώργου Σκεύα, που σε στιγμές θύμιζε καλοστημένη παράσταση αναλογίου, δεν κατάφερε να τις ομογενοποιήσει και να απογειωθεί μια παράσταση που είχε το ιδανικό έμψυχο και άψυχο υλικό ώστε να αποτελέσει την παράσταση της χρονιάς, σε μια χρυσή τομή ακαδημαϊσμού και ριζοσπαστικότητας παράστασης στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου.
Ποιο είναι το διακύβευμα του Οιδίποδα επί Κολωνώ; Γιατί ο Σοφοκλής επιστρέφει δεκατέσσερα χρόνια μετά τον «Οιδίποδα Τύραννο» και εγκύπτει εκ νέου στον μύθο των Λαβδακιδών; Είναι προφανές πως μετά τη «λύση» της τραγωδίας του Οιδίποδα Τυράννου, ο ποιητής δεν έχει κλείσει τους λογαριασμούς του με το Φως και το Σκοτάδι του Ανθρώπου. Με τη Γνώση και την Άγνοια. Με την Αλήθεια.
Γιατί για τον Σοφοκλή, η Αλήθεια και η γνώση της δεν είναι και δεν μπορεί να είναι μία, σταθερή και αταλάντευτη. Η αλήθεια για τον Σοφοκλή, είναι μέρος και απόσταγμα μιας συνεχούς κοινωνικής διαπραγμάτευσης. Δεν αποτελεί ατομικό κτήμα, δεν είναι ιδιωτικό κεκτημένο. Η Αλήθεια είναι συνεχώς μεταβαλλόμενη, γιατί η κοινωνία συνεχώς μεταβάλλεται και μετατοπίζεται. Γι’ αυτό και η Αλήθεια αναζητείται σε συνθήκες λαϊκής συνέλευσης, ως ανάγκη να κατακτήσει ο άνθρωπος τη γνώση και με αυτήν την κατάκτηση η κοινωνία να προχωρήσει ένα βήμα μπροστά. Υπό αυτήν την έννοια, ο Σοφοκλής και το έργο του (τηρουμένων πάντα των ιστορικών αναλογιών), μπορούν να θεωρηθούν ως οι απαρχές ενός θεάτρου που το ανθρώπινο υποκείμενο μορφοποιείται μέσα από τη συλλογικότητα και την κοινωνική αναγκαιότητά του. Μια θέση από την οποία θα εκκινήσει πολύ αργότερα η μαρξιστική θεώρηση για την Τέχνη.
Ο Οιδίποδας φτάνει στον ελαιώνα του Κολωνού, λίγο πριν το τέλος για να διαλεχθεί για τελευταία φορά και με την ιστορία του, αλλά και με τη διαμορφωμένη από αυτήν, συνείδησή του. Και αυτό θα γίνει (πρωτίστως) με τις κοινωνικοπολιτικές δυνάμεις (λαός, εξουσία – χορός γερόντων, Κρέοντας, Θησέας) όσο και με τους παραδοσιακούς κραταιούς θεσμούς (αίμα, οικογένεια – Αντιγόνη, Ισμήνη, Πολυνείκης). Αθώος ή ένοχος; Δεν έχει σημασία. Σημασία έχει η εσωτερική και κοινωνική διεργασία μέχρι την ανάληψη του (δεν είναι καθόλου τυχαία η αμφίσημη αυτή κατάληξη του Οιδίποδα, ούτε ζωντανός, ούτε νεκρός). Γιατί αν στον Τύραννο ο Οιδίποδας συντρίβεται μέσα από την αναζήτηση, στον Κολωνώ μέσα από την ίδια διαδικασία της αναζήτησης ο Οιδίποδας οδεύει στη δικαίωση του συνταραγμένου από τη δίψα για Αλήθεια ανθρώπου. Ο κόσμος του Σοφοκλή είναι κόσμος της σκέψης. Εάν ο άνθρωπος δεν ξέρει, εάν αγνοεί, είναι χρέος του και αποστολή του να μάθει.
Στην παράσταση του Γιώργου Σκεύα, βεβαίως, τίποτα από τα παραπάνω δεν ψηλαφίστηκε. Η αλήθεια είναι πως δεν διακρίναμε καμία ιδιαίτερη μελέτη ή έστω μια ανάδειξη ενός προβληματισμού με κοινωνικές ή τουλάχιστον μια νύξη σε πανανθρώπινες αναφορές. Μια παράσταση, που ενώ το έργο κουβαλάει τόσες συγκρούσεις στα επεισόδια-συναντήσεις του ενενηντάχρονου Οιδίποδα, περιορίστηκε σχεδόν σε μια μονομερή στατικότητα σε όλα τα επίπεδα. Στατικότητα που προέκυψε (πρωτίστως) σαν αποτέλεσμα της χρήσης ετερόκλητων σκηνικών στοιχείων, που δεν συναντήθηκαν ποτέ στην Ορχήστρα της Επιδαύρου, παρόλο (και πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα αυτό) το πολύ δυνατό ερμηνευτικό στάτους όλων των ηθοποιών, οι οποίοι όμως και αυτοί είναι φανερό πως δε δούλεψαν σε μια κοινή κατεύθυνση και με κοινό στόχο. Όλα τα στοιχεία της παράστασης, σκηνικά, κοστούμια, φώτα, μουσική, όμορφα και ξεχωριστά αλλά το καθένα από αυτά σαν ένα μέρος μιας άλλης παράστασης .
Για παράδειγμα το σκηνικό της Λίλης Πεζανού με τα κομμένα και καμένα λιόδεντρα του Κολωνού, ποια άραγε ταύτιση να έχει με το κείμενο που εξυμνεί τη Φύση και το ειδυλλιακό τοπίο της περιοχής; Πώς να αντηχήσει το εξαιρετικό χορικό που εξυμνεί το κάλλος του Κολωνού, μέσα σε αυτήν την πρόταση δυστοπίας, που δεν συνάδει καν με τον παράδεισο που περιγράφεται; Και βεβαίως κατανοούμε τη σκηνοθετική πρόταση (και αναγκαιότητα) της ειρωνικής αναγωγής και αναχρονισμού, αλλά όλο αυτό φαντάζει περισσότερο σαν ψυχαναγκαστική επιβολή επικαιροποίησης παρά σαν απόσταγμα μελετημένης δημιουργικής άποψης. Τα κοστούμια, αναφορά στις απαρχές μιας εκβιομηχανοποιημένης κοινωνίας, τόνισαν ακριβώς αυτήν την διάσταση (και να είμαστε ειλικρινείς μας έφεραν στο μυαλό τα κοστούμια της παράστασης του Γιάννη Κόκκου και του Ινστιτούτου Αρχαίου Δράματος του Φεστιβάλ Συρακουσών το 2018). Το ίδιο και η επική μουσική της Σήμης Τσιλαλή, ακουγόταν σαν μια απόμακρη υπόκρουση από κάποια άλλη παράσταση που έπαιζε παραδίπλα. Δεν ξέρω γιατί ο Damiano Ottavio Bigi υπογράφει μια (οριακά) ανύπαρκτη κίνηση στην παράσταση. Όπου όλα τα πρόσωπα, έμπαιναν στην Ορχήστρα, στέκονταν ακίνητα στη μεριά τους, συνδιαλέγονταν ακίνητα, και αποχωρούσαν χωρίς να γίνει καμία περαιτέρω χρήση της Ορχήστρας, όπου Ισμήνη και Αντιγόνη σπάνια σήκωσαν τα αιωρούμενα και καθηλωμένα χέρια τους από τα φορέματά τους ενώ και ένας άξιος κατά τα άλλα Χορός (Γιώργος Νούσης, Νίκος Νίκας, Γιώργος Φριντζήλας, Νίκος Δερτιλής, Γιώργος Μπούτσικας, Πάνος Αποστολόπουλος, Αντώνης Αντωνιάδης, Πάρις Παρασκευάδης) καταδικάστηκε σε απραγία στην Ορχήστρα και απετέλεσε απλά ένα άψυχο μέρος του σκηνικού. Αποτέλεσμα, όλων αυτών η υποβίβαση της σκηνικής και υποκριτικής αξίας του και βεβαίως η εξαφάνιση των περίφημων χορικών που αποτελούν τη συγκεκριμένη τραγωδία. Τα φώτα του Λευτέρη Παυλόπουλου περιορίστηκαν να αναδείξουν εύστοχα την πολύ πρωτόλεια και περιορισμένη αυτή σκηνική ανάγνωση, της σύγκρουσης και εναλλαγής Φωτός και Σκοταδιού.
Θαυμάσαμε την εξαιρετική, ολοζώντανη και άκρως επικοινωνιακή μετάφραση της Χρύσας Προκοπάκη και του Θάνου Τσακνάκη σε μια γλώσσα ανεπιτήδευτη και καθημερινή. Και βεβαίως απολαύσαμε ερμηνείες σημαντικών ηθοποιών μας, με τη σκέψη δυστυχώς πως έδωσαν την μάχη τους ολομόναχοι. Η στόφα του Δημήτρη Καταλειφού είναι αδιαπραγμάτευτη, η εμφάνιση του στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου για πρώτη φορά, υπήρξε το γεγονός της χρονιάς και η ερμηνεία του δεν διέψευσε κανέναν μας. Η εμπειρία του και η κατάρτισή του δεν επέτρεψαν να συμπαρασυρθεί από το γενικότερο άχρωμο κλίμα της παράστασης, παίρνοντας στις πλάτες του το ρυθμό της, κάποιες φορές (και σωστά χάριν της ζωντάνιας) σε κόντρα με την ερμηνευτική ηλικία του Οιδίποδα. Ο Δημήτρης Καταλειφός ύψωσε το τραγικό μεγαλείο του ήρωα, καταφέρνοντας με τη στιβαρότητά του να αποσπάσει τη συναισθηματική ταύτιση του κατάμεστου κοίλου (και σαν αποτέλεσμα της καταξίωσης και επιβράβευσης μιας σπουδαίας θεατρικής καριέρας). Ο Θησέας του Χρήστου Χατζηπαναγιώτη έφερε ακέραιο όλο το ηθικό ανάστημα του ήρωα, με κάποιες μόνο στιγμές να υπερβάλλει στην φωνητική τοποθέτηση. Με ιδιαίτερη ευαισθησία η Αντιγόνη της Αγγελικής Παπαθεμέλη που κατάφερε με ερμηνευτική ευστοχία να καλύψει την ατυχή σκηνογραφική απόστασή της από τον προστατευόμενο πατέρα της . Η Αλεξάνδρα Αϊδίνη στάθηκε ιδανικά στο ρόλο της εύθραυστης και γεμάτης αβρότητας Ισμήνης. Ο Χρήστος Σαπουντζής με τον Κρέοντα του αποδεικνύει για μια άλλη φορά πως κατέχει τα «μυστικά» του Αρχαίου Θεάτρου και με απόλυτη σιγουριά αποδίδει τις ποιότητες του ρόλου του, ενώ και ο Μάξιμος Μουμούρης υπηρέτησε με απόλυτη ειλικρίνεια και δεξιοτεχνικά ταπεινά τον Πολυνείκη. Ο Νίκος Νίκας, ηθοποιός που πάντα αποπνέει μια ποίηση από σκηνής, ανέλαβε τον κομβικό ρόλο-βαλβίδα εκτόξευσης της υπόθεσης, του Ξένου. Πολύ καλός, με εξαιρετική άρθρωση και ισάξιο ανάστημα ο αγγελιοφόρος του Γιώργου Νούση.
Ένα μπουκέτο από ερμηνείες άξιες, που η χωρίς στίγμα σκηνοθετική γραμμή του Γιώργου Σκεύα, που σε στιγμές θύμιζε καλοστημένη παράσταση αναλογίου, δεν κατάφερε να τις ομογενοποιήσει και να απογειωθεί μια παράσταση που είχε το ιδανικό έμψυχο και άψυχο υλικό ώστε να αποτελέσει την παράσταση της χρονιάς, σε μια χρυσή τομή ακαδημαϊσμού και ριζοσπαστικότητας παράστασης στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. Ίσως, τελικά, να είναι και αυτός ο λόγος που «δεν λειτούργησε»: το άγχος της να καλύψει τις απαιτήσεις ταυτόχρονα και του κλασικού και του μοντέρνου κοινού. Και όπως λέει ο λαός μας, «δυο καρπούζια δεν χωράν στην ίδια μασχάλη».
Σταθμοί Περοδείας της Παράστασης
ΗΡΑΚΛΕΙΟ Τρίτη 08/08/23, 21:00 ΚΗΠΟΘΕΑΤΡΟ ΝΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ
ΡΕΘΥΜΝΟ Τετάρτη 09/08/23, 21:00 ΦΟΡΤΕΤΖΑ / ΘΕΑΤΡΟ ΕΡΩΦΙΛΗ
ΧΑΝΙΑ Πέμπτη 10/08/23, 21:30 ΘΕΑΤΡΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΤΑΦΡΟΥ
ΠΡΕΒΕΖΑ Τετάρτη 16/08/23, 21:00 ΡΩΜΑΪΚΟ ΩΔΕΙΟ ΝΙΚΟΠΟΛΗΣ
ΑΡΧΑΙΑ ΗΛΙΔΑ Πέμπτη 17/08/23, 21:00 ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΗΛΙΔΑΣ
ΚΑΛΑΜΑΤΑ Παρασκευή 18/08/23, 21:00 ΘΕΑΤΡΟ ΚΑΣΤΡΟΥ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ
ΒΟΛΟΣ Σάββατο 26/08/23, 21:00 ΘΕΡΙΝΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΒΟΛΟΥ «ΜΕΛΙΝΑ»
ΚΑΒΑΛΑ Κυριακή 27/08/23, 21:00 ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΦΙΛΙΠΠΩΝ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Δευτέρα 28/08/23, 21:00 ΘΕΑΤΡΟ ΔΑΣΟΥΣ
ΙΩΑΝΝΙΝΑ Τρίτη 29/08/23, 21:00 ΘΕΑΤΡΟ ΕΗΜ ΦΡΟΝΤΖΟΥ
ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ Δευτέρα 04/09/2023, 21:00 ΘΕΑΤΡΟ ΠΕΤΡΑΣ
ΛΑΡΙΣΑ Πέμπτη 07/09/2023, 21:00 ΚΗΠΟΘΕΑΤΡΟ ΑΛΚΑΖΑΡ
ΑΘΗΝΑ (ΗΡΩΔΕΙΟ) Σάββατο 02/09/2023, 21:00 Ωδείο Ηρώδου Αττικού
εισιτήρια εδώ
- Διαβάστε ΕΔΩ την κριτική για την παράσταση «Ιππόλυτος» του Ευριπίδη από την Κατερίνα Ευαγγελάτου και το Εθνικό Θέατρο στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου
- Διαβάστε ΕΔΩ την κριτική για την παράσταση «Σφήκες» του Αριστοφάνη από τη Λένα Κιτσοπούλου και τη σύμπραξη Εθνικού Θεάτρου και Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδας στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου
- Διαβάστε ΕΔΩ την κριτική για την παράσταση «Συμπτώματα από την έλλειψη βάρους» του Γιάννη Σκαραγκά από την Έμιλυ Λουϊζου στο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου
- Διαβάστε ΕΔΩ την κριτική για την παράσταση «Μήδεια» του Φρανκ Κάστορφ στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου
- Διαβάστε ΕΔΩ την κριτική για την παράσταση «Θήβα: A global civil war» του Παντελή Φλατσούση στο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου
- Διαβάστε ΕΔΩ την κριτική για την παράσταση «Φιλοκτήτης» του Χρήστου Οικονόμου από τον Σαράντο Γεώργιο Ζερβουλάκο στο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου
- Διαβάστε ΕΔΩ την κριτική για την παράσταση «Βατράχια» του Αριστοφάνη σε σκηνοθεσία Έφης Μπίρμπα στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου.
- Διαβάστε ΕΔΩ την κριτική για την παράσταση «Γίνεται δέντρο το πουλί;» του Χρήστου Χωμενίδη από τον Τάκη Τζαμαργιά στο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου
- Διαβάστε ΕΔΩ την κριτική για την παράσταση «Εκάβη» του Ευριπίδη από την Ιώ Βουλγαράκη στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου
- Διαβάστε ΕΔΩ την κριτική για την παράσταση «Τρωάδες» του Ευριπίδη από τον Χρήστο Σουγάρη και το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου
